Leczenie naturalne

Grypy należy się bać. To nie jest zwykła, lekka choroba. Znakomita większość przypadków, gdy ktoś mówi „ja przechodziłem grypę bardzo lekko, to niegroźna choroba” jest tak naprawdę zwykłym przeziębieniem.

Choroba powoduje szereg bardzo groźnych powikłań – dla przykładu, w Stanach Zjednoczonych statystycznie umiera na nią i na powikłania ponad 40 000 osób rocznie! Jednym z groźniejszych jest niewydolność serca – mój znajomy, mężczyzna około czterdziestki ma przed sobą góra kilka lat życia – lekarze dziwią się, że do tej pory chodzi po Ziemi. Zlekceważył grypę i obecnie ma bardzo silną niewydolność serca.

Nigdy nie zapomnę, jak dwa razy w ciągu jednego roku ścięła mnie ta choroba. Poszedłem na trening karate, w pełni zdrowia. Pod koniec treningu czułem się trochę gorzej, ale co tam – pewnie się przemęczyłem. Przebrałem się w szatni… nie wiem, jak w ogóle doszedłem do domu, ale bo były najtrudniejsze dwa kilometry w moim życiu. Po przyjściu miałem tylko siłę położyć się do łóżka, przez następne kilka dni jedyne, co byłem w stanie zrobić to co jakiś czas, po godzinnym zbieraniu sił, zdjąć koszulkę i założyć suchą, która zresztą za chwilę była kompletnie mokra. Drugi raz mnie złapało, jak pojechałem na wykłady na studia do miasta oddalonego o ponad 100 kilometrów, na szczęście dopiero gdy wracałem. Jeszcze gdy czekałem na autobus czułem się dobrze, zjadłem pitę (jeszcze sprzedaje się pity?), wsiadłem do autobusu… nie mam pojęcia, jak ja z niego wysiadłem i doczłapałem do domu. Naprawdę, nie ma żadnego, nawet najmniejszego porównania z klasycznymi przeziębieniami. Człowiek jest zredukowany do leżenia i podstawowych odruchów.

To był okres, gdy bardzo mało dbałem o zdrowie. Nie miałem wtedy żadnego pojęcia o medycynie, zresztą nie przejmowałem się tym, beztroskie studenckie życie. Teraz ten wirus nie zrobiłby na mnie takiego wrażenia, ale na pewno na kilka dni byłbym wyłączony z życia.

W internecie są tysiące cudownych przepisów jak ustrzec się grypy, które z nich są prawdziwe, a które to zwykła ściema?

Zacznijmy od witaminy C, jako że jest to najpopularniejszy środek. Było bardzo, bardzo dużo prób klinicznych, w których testowano jej suplementację przy zapobieganiu infekcjom wirusowym, a także przy podawaniu dużych dawek gdy choroba już się pojawi. Żadna nie przyniosła pozytywnego rezultatu. Kwas askorbinowy nie działa, tak po prostu. A przepraszam, w jednym z badań okazało się, że ludzie wykonujący katorżniczo ciężką pracę (bodajże tacy co przebiegli maraton) mieli niższe ryzyko przeziębienia, gdy zażyli suplementy.

Czosnek owszem, działa. Ale jest tu pewien haczyk. Żeby uzyskać efekt zmniejszający ilość infekcji, trzeba go jeść naprawdę bardzo, bardzo dużo. W badaniach stosowano dawki, które mogą wręcz stanowić zagrożenie dla wątroby. Ząbek dziennie niewiele da, o ile w ogóle w jakikolwiek sposób wpłynie na zdrowie.

Ze szczepionkami jest ten problem, że ciężko wierzyć w badania – wiadomo, że jak utrafi się dokładnie w szczep, to szczepionka przyniesie efekt, ale jakie jest tego prawdopodobieństwo? Gdy mądrzy ludzie dokładnie przyjrzeli się dotychczasowym badaniom, okazało się, że nie jest z tym zbyt wesoło – dziwnym trafem te, które dały najlepsze rezultaty, były jednocześnie sponsorowane przez producenta, zaś te z nieco gorszymi – przez niezależne ośrodki badawcze. Te z lepszymi wynikami były też przepychane do wyżej „punktowanych” wydawnictw. Link do analizy:

http://www.bmj.com/content/338/bmj.b354

Nie można jednak histeryzować. Szczepionki działają, wątpliwości dotyczą jedynie tego, jak mocno. Także powikłanie poszczepienne – zespół Guillaina-Barrégo, chociaż groźny, dużo częściej występuje po grypie i szczepionka statystycznie znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania.

Bardzo, ale to bardzo skuteczne jest zwykłe dbanie o higienę. Żeby wirus nas zaraził, musi trafić do błon śluzowych. Bardzo często do zarażenia dochodzi, gdy po prostu poliżemy palec, albo coś zjemy brudnymi rękami. Wirus potrafi przeżyć nawet kilkanaście dni na banknocie. Mycie rąk i unikanie kichających ludzi jest jednym z najskuteczniejszych środków zapobiegawczych.

Jest sporo kontrowersji dotyczących witaminy D3. Osobiście uważam, że jej niski poziom jest jedną z przyczyn corocznych epidemii. Sporo badań to potwierdza, ale są też takie:

http://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/1367547

Po podaniu 200 000 jednostek witaminy D3, a potem 100 000 co miesiąc przez 18 miesięcy, nie stwierdzono żadnych istotnych różnic w częstotliwości zachorowań w stosunku do placebo.

W tym badaniu suplementy były bardzo skuteczne i zmniejszyły ilość zachorowań dwukrotnie

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20219962

Tu z kolei suplementacja nie miała wpływu na infekcje u małych dzieci:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27826955

Podobnie tutaj – duże dawki co 2 miesiące nie wywarły wpływu na przebieg astmy i na ilość infekcji

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25724847

Tu z kolei 10 000 IU tygodniowo zmniejszyło ilość infekcji

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4041358/

Tutaj z kolei suplementacja – uwaga uwaga – zwiększyła ryzyko infekcji górnych dróg oddechowych!

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26063508

Obawiam się, że można tak wymieniać w nieskończoność. Na koniec wrzucę jeszcze moje ulubione badanie:

http://bmjopen.bmj.com/content/bmjopen/2/6/e001663.full.pdf

Co w nim jest wyjątkowego – zmierzono tam ilość infekcji w poszczególnych etapach suplementacji. Okazało się, że co prawda ogólny wynik może nie był zachwycający (bodajże 25% zmniejszone ryzyko w stosunku do placebo), to jednak jeśli popatrzeć na ryzyko tylko w ostatnim etapie badania, gdy organizmy tych ludzi były już wysycone witaminą – efekt był dużo wyraźniejszy.

Niektórzy twierdzą, że trzeba stosować wyższe dawki witaminy D3. Nie zgadzam się z tym – po pierwsze, suplementacja w powyższych badaniach podniosła poziom do tego, jaki te osoby miały latem, więc siłą rzeczy ich odporność wynikająca z poziomu D3 też była taka, jak latem. To tyle, jeśli chodzi o teorię „latem nie mamy grypy, bo mamy wyższy poziom D3”.

Drugi powód jest znacznie ważniejszy. Zależność między poziomem witaminy D3 a redukcją ryzyka śmierci nie jest liniowa. Bardziej przypomina parabolę. Osoby z dużymi niedoborami mają mocno podniesione ryzyko, potem – wraz ze wzrostem jej poziomu we krwi – spada ono, aż do osiągnięcia granicy około 80 nmol/L, co odpowiada 32 ng/ml. Jeśli poziom przekroczył 50 ng/ml (120 nmol/L), ryzyko śmierci było już tak duże, jak dla osoby mającej poziom 10 ng/ml (25 nmol/L).

Podczas brania D3 wskazana jest równoczesna suplementacja magnezu, co pozwoli uniknąć skutków ubocznych oraz zwiększy przyswajalność samej witaminy. Sugerowałbym dawki podtrzymujące rzędu 2-3 tysiące jednostek dziennie, a jeśli ktoś do tej pory w ogóle jej nie brał – warto na początek uzupełnić ją większymi dawkami, nawet powyżej 10 000 dziennie.

Najciekawszym suplementem jest n-acetyl-cysteina. Jest to mój faworyt, jeśli chodzi o wszelkiego rodzaju choroby – pomagał w schorzeniach autoimmunologicznych, AIDS, zatruciach metalami ciężkimi, nowotworach…

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9230243

W tym badaniu udało się zmniejszyć ilość infekcji, które przechodzą w formę dającą objawy TRZYKROTNIE – osoby biorące 1200 mg n-acetyl-cysteiny dziennie co prawda równie często łapały wirusy, co potwierdzono badaniami laboratoryjnymi, ale trzy razy rzadziej ten wirus kładł je do łóżka.

Na koniec warto zareklamować cynk. Nie ma tu zbyt wiele badań, nikt nie testował jego skuteczności bezpośrednio przeciw grypie, wiadomo jednak, że:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11952542

80 pacjentów, którzy mieli ponad 15 całkowicie odpornych na jakiejkolwiek formy leczenie brodawek wirusowych każdy, otrzymało bardzo wysokie dawki siarczanu cynku (w zależności od wagi ciała do 600 mg dziennie, co odpowiada 136 mg czystego cynku), albo placebo. W grupie która otrzymała cynk, aż u 61% pacjentów po miesiącu wszystkie brodawki znikły, zaś po następnym już 87% z nich całkowicie wyzdrowiało. U 13% pacjentów nie było poprawy, ale też u nich poziom cynku we krwi nie podniósł się do takiego poziomu, jak u tych wyleczonych.

Warto zwrócić uwagę na jedno bardzo mocne ograniczenie tego badania – ci ludzie prawdopodobnie mieli bardzo duże niedobory. Nie wiadomo, jak suplementacja zadziałałaby na osoby z odpowiednim poziomem.

W Indiach, gdzie niedobory są powszechne, podano cynk niemowlętom:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25362008

2 tygodnie suplementacji nie zmniejszyły co prawda ogólnej ilości infekcji górnych dróg oddechowych, ale pozwoliły uzyskać dwukrotnie niższy odsetek ciężkich komplikacji płucnych.

Na koniec badanie najbliższe chyba temu, co nas interesuje:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19341987

Grupa zdrowych mężczyzn, poborowych armii USA otrzymywała przez 7 miesięcy 15 mg cynku dziennie, pod kontrolą placebo. Uzyskano co prawda subiektywną poprawę stanu zdrowia rekrutów (uważali, że czują się lepiej), ale według oceny lekarzy badających ich stan ilość zachorowań była identyczna.

Wygląda na to, że u osób mających niedobory cynk może być jedną ze skuteczniejszych terapii wspomagających odporność, niewiele jednak daje jeśli ktoś ma odpowiedni poziom. Niestety, podstawowe badanie krwi na stężenie cynku niewiele daje – nie odzwierciedla ono rzeczywistego poziomu w organizmie.

Podczas suplementacji może bardzo mocno spaść poziom miedzi. Warto co kilka dni brać 2-4 mg miedzi, by uniknąć tego zjawiska. Zdarza się też, że spada poziom ferrytyny, co powinny uwzględnić osoby z niedoborem żelaza.

Ciężko sugerować jakieś dawki – dla osoby z dużym niedoborem wskazane byłoby nawet ponad 100 mg dziennie przez parę miesięcy, aż jej organizm się w pełni wysyci, dla kogoś kto niedoboru nie ma – nawet małe dawki mogą być po prostu szkodliwe, bo jedyne co uzyskamy to spadek poziomu miedzi.

Czasem dostaję pytania, czemu piszę głównie o oszustwach i wytykam błędy innych, zamiast dawać pozytywne rozwiązania. Powód jest prosty – lekko licząc, ponad 95% „medycyny alternatywnej” to oszustwo, dlatego tak ważne jest ostrzeganie przed szarlatanami. Mam cichą nadzieję, że po wytłumaczeniu któryś raz z kolei w jaki sposób ludzie są oszukiwani – chociaż jedna osoba zastanowi się, widząc w internecie kolejną cudowną metodę diagnozującą i leczącą wszystkie choroby.

Udar mózgu to paskudna rzecz. Bardzo niewiele osób go przeżywa, a ci którym się uda – prawie nigdy nie wracają do pełni zdrowia. Jest też niezwykle częsty – co szósty człowiek w średnim wieku będzie miał udar, co dwudziesta osoba z tego powodu umiera. A najgorsze jest to, że nie ma dość jasnych przyczyn, a co za tym idzie – niezwykle ciężko o dobre techniki zapobiegania.

Słówko odnośnie nazewnictwa – prawidłowa nazwa to udar, zaś powszechnie zwykło się stosować termin „wylew”. Jest to nieco błędne, jako że wylew to nazwa zarezerwowana dla zdarzenia, w którym pęka naczynie krwionośne i krew dosłownie wylewa się do mózgu, powodując zniszczenia. Znakomita większość (do 90%) przypadków to zatkanie naczynia krwionośnego, przez co krew przestaje dopływać gdzie powinna i komórki mózgowe obumierają. W takim wypadku stosuje się też termin „zawał mózgu”. W tytule użyłem nieprawidłowego, ale popularnego terminu – dzięki temu więcej osób znajdzie artykuł w sieci.

Częstsze występowanie „zawałów” mózgu w stosunku do „wylewów” jest nieco mylące – co prawda „wylewy” są o wiele rzadsze, ale jednocześnie na tyle groźne, że odpowiadają za około 40% wszystkich zgonów.

Jako że mamy tu do czynienia z dwiema różnymi przypadłościami, będą też omówione różne metody zapobiegania. Na pierwszy ogień pójdzie klasyczny „wylew”.

Namnożyło się o nim trochę mitów. Najważniejszy to teoria „niedoboru miedzi”. Jeden z alternatywnych guru stwierdził, że tętniaki aorty są spowodowane niedoborem miedzi, bo jakiś jego znajomy opowiedział jego koledze, że jego wujek kiedyś nie dał miedzi swoim zwierzętom i poumierały one na tętniaki. Dowód ten jest na tyle mocny, że internet uwierzył w to bez żadnych zastrzeżeń. Co prawda silny niedobór miedzi może prowadzić do problemów z naczyniami krwionośnymi, ale jej poziom u ofiar tętniaka jest identyczny jak u osób zdrowych:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3995240

(muszę linki wklejać w ten sposób, gdy wcześniej były pod postacią klikalnego tekstu ludzie ich nie zauważali).

Nie oznacza to, że miedź (i inne pierwiastki) nie mogą mieć wpływu na ryzyko – po zbadaniu ich poziomu we krwi ofiar, okazało się, że mają niższy poziom miedzi, cynku, magnezu i manganu, za to podwyższony ołowiu, kadmu i żelaza. Nie wiadomo jednak, czy odzwierciedlało to wpływ tych pierwiastków na zdrowie, czy może dietę i tryb życia tych osób – bardziej zróżnicowana siłą rzeczy będzie bogatsza w pożyteczne rzeczy, zaś palacze będą mieć wyższe stężenie ołowiu i kadmu.

Trzeba się trochę bliżej przyjrzeć kilku czynnikom, gdyż z pozoru oczywiste wnioski mogą być mocno mylące.

Po pierwsze – wiadomo, że niski cholesterol jest czynnikiem ryzyka. Co więcej, stosowanie statyn również jest czynnikiem ryzyka, więc teoretycznie mniej prawdopodobna jest możliwość „może to efekt diety, która obniża cholesterol a przy okazji, z zupełnie innego powodu, zwiększa ryzyko wylewu”.

Po drugie, jednym z kluczowych podejrzanych jest insulinopodobny czynnik wzrostu 1 (IGF-I). Jest on niezbędny do prawidłowej pracy naczyń krwionośnych. Jego niski poziom wyraźnie łączy się z ryzykiem tej choroby, podobnie jak z wieloma innymi schorzeniami. Z drugiej strony, podejrzewa się go o promowanie rozwoju nowotworów…

Po trzecie – i tu mamy problem – zarówno dieta przeciwcholesterolowa, jak również stosowanie statyn obniża IGF-I.

Jak widać, z pozoru oczywiste rozwiązanie „podnośmy cholesterol!” może okazać się chybione. Możliwe, że trzeba po prostu zastosować dietę podnoszącą poziom IGF-I. Możliwe, że rozwiązanie leży jeszcze gdzie indziej – w jakimś jeszcze innym czynniku, który jest współzależny do wymienionych. Nie jest możliwe wywnioskowanie, jaka strategia jest właściwa.

Wiadomo, że stosowanie suplementów witaminy E zwiększa ryzyko, Tak, zwiększa – szamani przekonujący, że ta witamina ratuje życie kłamali.

http://www.bmj.com/content/341/bmj.c5702

Obecnie trwa próba kliniczna, w której 20 000 osób będzie brać przez 5 lat witaminę D3. Pozwoli to stwierdzić, czy suplementacja zapobiega zawałom, nowotworom i różnym typom udarów. Z dotychczasowych badań nie wynika, by miała ona jakikolwiek wpływ na ryzyko udaru, za wyjątkiem stosowania wysokich dawek, które zdają się bardzo mocno to ryzyko zwiększać.

Aktywność fizyczna zmniejszała ryzyko o niemal 40%, przy czym często w badaniach okazywało się, że nie miała ona wpływu gdy uwzględniło się inne czynniki (np osoba aktywna fizycznie jednocześnie nie paliła papierosów, co fałszowało wynik)

http://www.escardio.org/Journals/E-Journal-of-Cardiology-Practice/Volume-4/vol4no25-Title-Physical-Activity-Cuts-Stroke-Risk

Wiadomo, że stosowanie aspiryny znacznie zwiększa ryzyko wylewu (ale też zmniejsza ryzyko zawału oraz udaru wywołanego niedokrwieniem).

Najsilniejszym czynnikiem ryzyka jest nadciśnienie – chorzy mają 3,5 razy większe ryzyko wylewu, niż osoby z normalnym ciśnieniem krwi. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że wysokie ciśnienie ma swoje przyczyny, możliwe, że te przyczyny zwiększają ryzyko niejako „przy okazji”. Porównując częstotliwość wylewów u osób, które brały leki na nadciśnienie i u tych, które tego nie robiły widać, że co trzeciemu wylewowi można zapobiec po prostu biorąc tabletki.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10657416

Palenie papierosów zwiększa ryzyko niemal 2,5 razy.

Czasem można spotkać się z opinią, że niewielkie dawki alkoholu zapobiegają wylewom – jest to półprawda, delikatnie zmniejszają one ryzyko „zawałowego” typu udaru, podczas gdy dla „wylewowego” ryzyko rośnie liniowo.

Uważa się, że zwiększone spożycie magnezu i potasu znacznie obniża ryzyko, zaś soli – zwiększa. Nie ma tu jednak żelaznych dowodów w postaci badań z podwójną próbą, jak wiadomo – pokarmy zawierające dużo potasu, zawierają jednocześnie mnóstwo innych zdrowych substancji, zaś te zawierające sód – dużo szkodliwych. Niemniej szczury z nadciśnieniem, które otrzymały suplement potasu, umierały rzadziej – była to korzyść znacznie większa, niż można się było spodziewać po zmniejszeniu u nich ciśnienia krwi.

Wysoki poziom homocysteiny podwaja ryzyko wylewu, podobnie – ale w znacznie mniejszym stopniu – zwiększa je mutacja MTHFR

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12907815

Jak widać, nie ma tu prostych odpowiedzi „jedz ten suplement, będziesz zdrowy”. Niestety, medycyna tak nie działa, organizm ludzki jest zbyt skomplikowany.

W przypadku znacznie częstszego udaru „zawałowego” sprawa jest prostsza. Tutaj czynniki ryzyka są wyraźniejsze, o wiele łatwiej go uniknąć.

Wiadomo, że bardzo duży potencjał ochronny ma dieta – zarówno wegetariańska, jak i śródziemnomorska zmniejszały ryzyko o kilkadziesiąt procent

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3790565/

Nie wiadomo, jaki efekt miałaby dieta dra Ornisha – zmniejszała ona ryzyko zawału niemal do zera, a jako że mechanizm jest tu zbliżony, można podejrzewać, że i w tym wypadku odniosłaby ona sukces.

Duże znaczenie ma spożycie ryb – ocenia się, że każda porcja tygodniowo zmniejsza ryzyko o 2%

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16242601

Statyny zmniejszają ryzyko, podobnie jak niski poziom cholesterolu.

Ofiary udaru niedokrwiennego mają znacznie niższy poziom cynku, co sugeruje, że jego niedobór jest bardzo dużym czynnikiem ryzyka.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20852753

Możliwe jednak, że mechanizm jest tu nieco inny. Kobiety stosujące antykoncepcję mają znacznie większe ryzyko udaru. Tabletki antykoncepcyjne powodują spadek poziomu cynku. Może brak tego pierwiastka jest niebezpieczny, a może to tabletki są groźne z innego powodu, a niedobór cynku wykrywa się u ofiar niejako przy okazji?

Pozostałe czynniki ryzyka są zbliżone do pierwszego typu udaru – nadciśnienie czy palenie papierosów jest niebezpieczne, aktywność fizyczna i wysoki poziom IGF-I chroni, witamina C nie ma najmniejszego wpływu.

Podsumowanie, w kilku zdaniach – co trzeba robić, by zminimalizować ryzyko wylewu:

• stosować dietę zbliżoną do śródziemnomorskiej lub diety Ornisha
• suplementować omega 3 lub spożywać tłuste gatunki ryb
• stosować sposoby zwiększania IGF-I, które nie zwiększają ryzyka innych schorzeń – w praktyce oznacza to suplementację magnezu
• suplementować cynk (co dodatkowo podniesie poziom IGF-I), ale jednocześnie pamiętać o uzupełnianiu miedzi, która znika z organizmu gdy przesadzi się z cynkiem
• ruszać się, im więcej tym lepiej
• zamienić zwykłą sól na „dietetyczną”, z dodatkiem chlorku potasu
• w przypadku fatalnej diety – dodatkowo suplementować potas
• kontrolować ciśnienie krwi

Nie ma niestety cudownej „srebrnej kuli”, magicznego suplementu który zabezpiecza nas przed wylewem. Trzeba uwzględniać wszystkie czynniki i minimalizować każdy z nich oddzielnie, za każdym razem uzyskując kilkanaście do kilkudziesięciu procent niższe ryzyko.

Niedawno na moim forum pojawił się taki wpis:

U mnie wszystko w porządku. Po nerwicy nie ma śladu od bardzo dawna. Najbardziej pomogła aktywność fizyczna plus jacobson. Trwało to trochę dłużej, niż miesiąc, ale udało się.

Jeśli prowadzisz jakąś statystykę- możesz mnie dopisać do wyleczonych 🙂

Nie odwiedzałem forum, bo po prostu nie chciałem pamiętać o tej przykrej dolegliwości.

I zaraz pod nim

No właśnie Tomakin! To jest genialny pomysł!

Uważam, że powinieneś zrobić na forum dział, w którym zbierzesz posty wszystkich wyleczonych. Coś w stylu „Wyleczeni” itp.

Jako że jest to już któraś z kolei tego typu prośba, chyba warto napisać, czemu jestem przeciwny tego typu praktykom, a także dlaczego do wszelkich opisów „cudownego uzdrowienia” z for dyskusyjnych podchodzę jak do jeża.

Internetowe zbiorowiska chorych, typu fora internetowe czy grupy facebookowe są wylęgarnią najbardziej wyuzdanych koncepcji medycznych. Odpowiednio długo szukając, można znaleźć wszystko – dowody na cudowną moc leczniczą czarów, bioenergoterapii, homeopatii, przykładania rąk, a także w drugą stronę – na szkodliwość chemtrails czy szczepionek.

Swego czasu youtube przeżywało oblężenie pewnego specyficznego typu filmów – ludzie wyrzucali trzy szóstki na kostkach kilka tysięcy razy pod rząd, albo 10 razy pod rząd rzucali monetą, za każdym razem uzyskując orła. Wszystko otoczone nimbem tajemniczości, ma się rozumieć. Niektórzy uwierzyli, ci inteligentni od razu załapali o co chodzi – wystarczy po prostu nagrywać filmy kilkaset, albo nawet kilka tysięcy razy pod rząd, rachunek prawdopodobieństwa mówi, że za którymś razem uzyskamy ten upragniony „cudowny” wynik.

I to jest problem z grupami internetowymi. Są one bardzo często odpowiednikiem zbiorowości ludzi, którzy właśnie wyrzucili szóstkę na kostce trzy razy pod rząd. Niby nic niezwykłego, każdemu kto grał w kości się to przydarzyło, w końcu prawdopodobieństwo jest wysokie, coś około 1 do 200. Jeśli jednak zbierze się takie osoby w jednym miejscu, widzą one, że coś jest nie tak – oni WSZYSCY wyrzucili te trzy szóstki! Jako że ich grupa skupia wyłącznie ludzi, którzy właśnie mieli szczęście w rzutach, nie widzą tych dziesiątek tysięcy osób, które miały inny wynik.

Przyjrzyjmy się szczepionkom. Pomiędzy 12 a 18 miesiącem życia dzieciak otrzymuje 9 szczepień. Załóżmy, dla uproszczenia, że dostaje je w 3 falach. Daje to 3  fale w ciągu 213 dni, powiedzmy – jedno szczepienie co 70 dni.

Co nam mówi matematyka? Że co siedemdziesiąte dziecko, które pomiędzy 12 a 18 miesiącem życia zacznie dawać objawy autyzmu (wybrałem ten okres, gdyż wtedy właśnie bardzo często choroba się ujawnia), będzie te objawy mieć w ciągu 24 godzin od otrzymania szczepionki. Biorąc pod uwagę, że autyzm często ujawnia się po silnym stresie, jakim bez wątpienia jest wizyta w przychodni (nie sam zastrzyk), można śmiało założyć, że będzie to dotyczyć co trzydziestego dziecka.

Chyba jest już jasne, do czego dążę. Mamusia widzi u swojego dziecka, że w ciągu doby po szczepieniu zmieniło się jego zachowanie, wchodzi na forum dyskusyjne, tam widzi posty kolejnych takich mamuś, no tak, sprawa jasna. Z matematyką zawsze było u niej pod górkę, ona już WIE. Naukowcy, badania? Pf, ona ma post na forum gdzie opisano taki sam przypadek. I co z tego, że zgodnie z rachunkiem prawdopodobieństwa takich przypadków mamy w skali kraju tysiące? Matematyka jest dla idiotów!

Mamy więc z jednej strony dziesiątki tysięcy lekarzy i naukowców z całego świata, którzy przez dziesiątki lat zajmowali się zagadnieniem. Wszyscy oni niemal bez wyjątku twierdzą, że szczepionki ratują życie. Z drugiej strony mamy pana Janusza, z zawodu mechanika samochodowego, który twierdzi na swoim blogu, że to wszystko nieprawda, szczepionki nie chronią przed chorobami, a co więcej robią dzieciom autyzm w głowie. Komu zaufać, hmmm… dziesiątkom tysięcy ludzi z których każdy poświęcił zagadnieniu kilkanaście lat studiów, czy anonimowi z internetu który wiedzę czerpie z przeczytanego właśnie bloga?

Ten problem przewija się przez cały altmed. Z jednej strony mamy opinię tysięcy specjalistów, z drugiej – pani Grażynki, na stałe pracującej na kasie w Biedronce. I ludzie wolą uwierzyć pani Grażynce…

Przyjrzyjmy się kilku innym przypadkom.

Witamina C. Bardzo popularna ostatnio wśród wszelkiej maści oszustów i szarlatanów, którzy sprzedają ją jako pewną broń przeciw zawałom czy nowotworom. I znowu mamy po jednej stronie praktycznie wszystkich naukowców, po drugiej – jednego gościa bez wykształcenia medycznego. Ludzie wolą uwierzyć temu jednemu.

Pisałem o tej witamince wielokrotnie, ale chyba warto podkreślić – ona została bardzo dokładnie przebadana, w próbach klinicznych pod kontrolą placebo.

Słówko o tym, jak taka próba wygląda – lekarze dostają pastylki, powiedzmy czerwone i niebieskie. W czerwonych będzie witamina C, w niebieskich – przysłowiowa woda z kranu. Wybranej grupie pacjentów (którzy oczywiście dostają kasę za udział w badaniu) przepisują te tabletki, połowa dostaje czerwone, połowa niebieskie. Cały trick polega na tym, że ani lekarze, ani pacjenci nie wiedzą, co jest w jakiej tabletce. Po jakimś czasie – w tym wypadku po wielu latach – porównuje się stan zdrowia jednej i drugiej grupy. Unika się dzięki temu sytuacji, gdy ktoś wmawia sobie, że mu pomogło to, co bierze, albo takiej jak opisana wyżej, że zbiera się grupa osób którym poprawił się stan zdrowia akurat wtedy, gdy brali i powiązali to z tym, co brali.

Jak się okazuje, witamina C w najmniejszym nawet stopniu nie wpływa na ryzyko zawału serca:

http://www.mity.lekiznatury.net.pl/witamina_C.html

Co więcej, nie wpływa ona też na ryzyko zachorowania na raka – nie licząc jednej próby klinicznej, w której niemal ją podwoiła:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4666862/

Jednym z powikłań po boreliozie jest tak zwany zespół poboreliozowy. Paskudne, grypopodobne objawy, utrzymujące się przez wiele miesięcy, a czasem nawet kilka lat po zakończeniu leczenia. Grupa szarlatanów wpadła na pomysł – wmawiajmy ludziom, że to jest borelioza, że oni dalej chorują, sprzedawajmy im antybiotyki! I faktycznie, ludzie biorą te antybiotyki i czują się lepiej – po kilku miesiącach, a czasem po kilku latach. Wypisują potem po internetach, że lekarze to się nie znają, bo im dopiero rok antybiotyków pomógł.

Z pomocą przychodzi badanie pod kontrolą placebo – podawano osobom z zespołem poboreliozowym antybiotyki, przez wiele miesięcy, trick polegał na tym, że połowa z nich dostała wodę z kranu. Zrobiono w sumie cztery duże próby kliniczne. Jak się okazuje, „cudowne ozdrowienia” zdarzały się dokładnie tak samo często u tych, co dostawali końskie dawki antybiotyków jak i u tych, co brali placebo:

http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM200107123450202

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12821734

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17928580

Delikatna poprawa samopoczucia następowała tylko wtedy, gdy stosowano antybiotyki będące jednocześnie środkami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi i była dokładnie taka, jakiej należało się spodziewać. U ani jednego pacjenta nie znaleziono żywej bakterii w próbkach krwi i wymazach ze stawów, kilka osób znalazło się na granicy śmierci z powodu powikłań po lekach.

Z jednej strony mamy naukowców którzy zbadali w próbach klinicznych czy antybiotyki pomagają i uzyskali wynik jak wyżej, z drugiej – internetowych znawców krzyczących, że przecież oni brali i w końcu kiedyś przestało ich boleć. Ciśnie się na usta powiedzenie o katarze, który leczony trwa tylko tydzień, a nieleczony aż siedem dni.

Warto czasem zajrzeć na fora homeopatów. Tam aż roi się od „dowodów” skuteczności, które polegają na czymś podobnym – biorą te swoje tabletki na coś, co tak czy tak kiedyś musi minąć – i mija! Tadam, tabletka działa.

Ludzie panicznie boją się śmierci i starości. Łupanie w krzyżu znacznie łatwiej wyjaśnić jakąś tajemniczą chorobą, niż tym, że po prostu się sypiemy.

Dość prężnie jakiś czas temu działała sekta, która wszystkie tego typu objawy tłumaczyła zatruciem rtęcią z amalgamatów. Na podobnej zasadzie jak we wszystkich innych przypadkach, zbierali się na forach internetowych i poklepywali się nawzajem po plecach – „no, ja też mam osiem plomb i źle się czuję, to nie może być przypadek”.

http://ije.oxfordjournals.org/content/33/4/894.full

W powyższym badaniu sprawdzono stan zdrowia 20 000 osób, porównując go z liczbą plomb amalgamatowych. Oczywiście nie ma najmniejszego związku między tym, ile ktoś ma takich plomb w ustach a tym, jak się czuje.

W podobny sposób sprawdzono teorię boreliozy, czyli ile prawdy jest w opowieściach tych wszystkich osób, które po iluś latach od leczenia mają problemy ze zdrowiem.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11133377

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11345216

Osoby które dostały standardowe leczenie (2 do 3 tygodni doksycykliny) zostały po okresie od 10 do 20 lat od wyleczenia porównane z ludźmi w podobnym wieku, wiodącymi podobny tryb życia i mieszkających w tym samym regionie. Jak się okazuje, stan zdrowia był w zasadzie identyczny.

Podsumowując – wszelkie próby zebrania w internecie dowodów na skuteczność terapii, albo na szkodliwość czegoś, są z góry skazane na niepowodzenie. Mógłbym na forum zrobić listę wyleczonych, ale skąd niby pewność, że te osoby nie wyzdrowiałyby w tym czasie same z siebie, nawet jakby nic nie robiły?

Jest mnóstwo technik nie alternatywnych, ale mało popularnych, które pomagają w chorobach. Wiemy o tym dlatego, że zostały one przebadane. Wiemy, jak zapobiegać autyzmowi u dzieci – trzeba dbać o odpowiedni poziom witamin. kwasów tłuszczowych i pierwiastków w ciąży, a także unikać toksyn – dymu papierosowego czy pestycydów. Tyle, że to trudne – robić badania, brać tabletki, przestrzegać diety… łatwiej pokrzyczeć „szczepionki robio autyzm!!11”.

Wiemy, jak zapobiegać zawałom i nowotworom. W przypadku chorób serca są to metody o niemal stuprocentowej skuteczności, podobnie jest dla na przykład nowotworu prostaty. Ale to trudne, dieta która ratuje życie nie jest taka smaczna. Łatwiej uwierzyć w cudowną moc białego proszku kupionego od internetowego guru i dalej się obżerać. Najśmieszniejsze jest to, że ci sami ludzie którzy tak robią oskarżają innych o „wiarę w magiczne tabletki”.

Jest też sporo działających technik alternatywnych. Wiem, że opisane przeze mnie sposoby radzenia sobie z nerwicą zadziałają – bo zostały one sprawdzone w próbach klinicznych. Niektóre są stosowane przez lekarzy, inne – nie, zależy też na jakiego lekarza się trafi. Mógłbym tych wyleczonych z nerwicy wypisać w jednym poście na forum, pewnie byłoby to przekonujące – ale ja jestem idealistą. Wierzę, że można ludzi przekonać do tego, by nie wierzyli w takie posty. Że można ich nauczyć myślenia.

Stwardnienie boczne zanikowe, ALS, to potworna choroba. Zostawia chorego i jego rodzinę bez nadziei na wyleczenie, z perspektywą powolnego pogarszania stanu zdrowia. Nic dziwnego, że namnożyło się oszustów, oferujących cudowne metody lecznicze.

Jedna z nich to antybiotykoterapia. Według hochsztaplerów, choroba ta jest wywołana bakteriami – a to boreliozą, a to chlamydią, zależy co akurat jest modne. W internecie można natknąć się na dziesiątki ofert klinik, opisujących „niesamowitą skuteczność” – tylko jakoś nigdy nie zamieszczają dokumentacji medycznej tych wyleczonych osób.

Wczoraj natknąłem się na ciekawe badanie. Jak się okazuje, podejrzewa się, że jedną z przyczyn choroby jest odkładanie się pewnego białka w niektórych regionach układu nerwowego. Mniejsza o szczegóły, zainteresowani mogą sięgnąć do źródeł. Co jest ciekawe, jeden z antybiotyków zapobiega w pewnym stopniu odkładaniu się tego białka. I to właśnie ten, który jest oferowany przez internetowych oszustów – ceftriakson, czyli popularny biotrakson. Działał w próbach klinicznych ma myszach, które miały genetyczną modyfikację powodującą odkładanie się wspomnianego białka i w związku z tym rozwój choroby podobnej do stwardnienia bocznego zanikowego.

To naprawdę niesamowita okazja – lek, który postanowiła przetestować oficjalna medycyna jest dokładnie tym samym, w dokładnie takich dawkach, jakie sprzedają ciężko chorym ludziom oszuści. Gdyby zadziałał, okazałoby się, że okłamując swoich pacjentów – nieświadomie ratowali im życie.

Są wstępne wyniki próby klinicznej:

https://clinicaltrials.gov/ct2/show/study/NCT00349622

Chorych podzielono na 2 grupy, 2/3 z nich otrzymywało wlewy, 1/3 placebo, ani lekarze, ani pacjenci nie wiedzieli kto dostawał aktywny lek a kto przysłowiową wodę z kranu. Dawki były naprawdę solidne – 2 gramy 2 razy dziennie, czyli w sumie 4 gramy biotraksonu, codziennie przez przynajmniej rok.

Chyba każdy zgodzi się, że takie dawki są wystarczające by wybić każdą infekcję bakteryjną, jaka by nie była. Nawet gdyby prawdą były histeryczne opowieści o tym, że boreliozę nieraz trzeba leczyć 5 lat, to w grupie 340 pacjentów którzy otrzymali antybiotyk znalazłby się ktoś, kto wyzdrowieje po roku, albo chociaż znacznie poprawi mu się stan zdrowia.

Każdy może sam sprawdzić, jakie uzyskano efekty. W powyższym linku wystarczy kliknąć na „study results”. Dla nie znających angielskiego – nie było efektów. Uzyskano delikatne, minimalne zmniejszenie tempa rozwoju choroby (pacjenci umierali średnio po 664 dniach zamiast po 581), czyli to, czego należało się spodziewać po zastosowaniu leku zmniejszającego w niewielkim stopniu odkładanie się szkodliwych białek. Nikogo nie wyleczono, u nikogo nie cofnęła się choroba.

Naprawdę warto to sobie wziąć do serca, porównać twardy fakt jakim jest powyższa próba kliniczna z tym, co można wyczytać na stronkach prywatnych gabinetów lekarskich i klinik, z tym całym „wyleczyliśmy ze stwardnienia bocznego zanikowego mnóstwo osób, uwierzcie nam i oddajcie nam swoją kasę, ale nie pokażemy wam dokumentacji medycznej wyleczonych, bo nie”.

(o, jest drugi link, w przystępniejszej formie)

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4216315/

(edycja)

Warto wspomnieć o pewnej ciekawostce – niektóre tetracykliny mają silne działanie chroniące komórki nerwowe, w badaniach na zwierzętach ratowały ich mózgi przed chorobami degeneracyjnymi (nie, nie ma to nic wspólnego z bakteriami, działały przy schorzeniach wywołanych modyfikacją genetyczną czy przy podaniu toksyn niszczących mózg). Doksycyklina wykazuje takie działanie, w badaniach pomagała chorym na stwardnienie rozsiane. Oznacza to, że w tym wypadku oszuści wmawiający pacjentom, że ich choroba wywołana jest bakteriami faktycznie niechcący im pomogli.

Trafiłem w sieci na bardzo ciekawą krytykę metaanalizy, która to metaanaliza miała udowodnić, że tłuszcz nasycony nie szkodzi. Jako że wiele osób powołuje się na tego typu badania, warto wiedzieć, jakie tam popełniono błędy. Autor wypunktował je bezbłędnie.

Dla nie znających angielskiego, streszczenie kilku punktów.

Po pierwsze – w badaniach z reguły uwzględnia się „inne czynniki ryzyka”. Dla przykładu, wiadomo, że jeśli ktoś stosuje dietę powszechnie uważaną za niezdrową, można się spodziewać, że z większym prawdopodobieństwem będzie również palił i pił – jeśli ludzie nie dbają o zdrowie, często jadą po całości. Gdyby okazało się, że ta dieta jest jednak zdrowa – w badaniach w dalszym ciągu wychodziłoby, że szkodzi, bo po prostu palacze i alkoholicy doprowadziliby do zafałszowania wyników.

W 8 z 20 badań, które uwzględniono w metaanalizie, jako „inny czynnik ryzyka” uwzględniono wysoki poziom cholesterolu. Błąd polega tu na tym, że to nie jest inny czynnik – taka dieta podnosi poziom cholesterolu, więc badania polegały tak naprawdę na tym, że wykluczono z nich te osoby, którym tłuszcz najmocniej zaszkodził. Ma to tyle sensu, co badanie szkodliwości palenia tytoniu, ale z wykluczeniem osób, które zachorowały na raka płuc.

Usunięto też z badań osoby, które były chore na serce lub cukrzycę. Znowu narzuca się porównanie do badań dotyczących szkodliwości palenia, z których usunięto osoby z rakiem płuc.

Kolejny błąd to zebranie wszystkich rezultatów razem. Jak to autor ładnie przedstawił, wyobraźmy sobie dwa badania dotyczące wpływu życia wysokości na śmiertelność. W jednym z nich badamy osoby, które żyją na wysokości od 500 do 1000 metrów nad poziomem morza, dzielimy ich na 5 grup, co 100 metrów. Wychodzi, że wysokość nie ma wpływu na śmiertelność, każdy przeżył. W drugim – przyglądamy się osobom, które żyją na wysokości od 8000 do 20 000 metrów, tym razem dzielimy na grupy co 3000 metrów. I znowu wysokość nie ma wpływu – wszyscy umarli. Jeśli teraz połączymy te badania, wyjdzie, że bez względu na to jak wysoko żyjemy, nie będzie to miało żadnego wpływu na zdrowie. Jeśli jednak je rozdzielimy i popatrzymy oddzielnie, widać, że wpływ będzie gigantyczny.

Tak też zrobiono w metaanalizie. Połączono dwa badania, jedne z Japonii, gdzie spożycie tłuszczu nasyconego było tak niskie, że praktycznie wszyscy badani spożywali rekomendowaną ilość (poniżej 10% kcal dziennie), oraz z Finlandii, w którym to badaniu nawet osoba z najniższym spożyciem w dalszym ciągu jadła tego więcej, niż Japończyk z najwyższym. W jednym i w drugim badaniu wyszło, że spożycie nie ma wpływu, ale – jeśli je rozdzielić, różnica była i to dosłownie ośmiokrotna.

Jakby to jeszcze bardziej obrazowo przedstawić – wyobraźmy sobie dwa badania, gdzie ocenia się wpływ papierosów na zdrowie. W jednym będą to osoby palące od 7 do 10 papierosów dziennie, w drugim – od 25 do 30. Można się spodziewać, że ani pierwsze, ani drugie badanie nie wykaże wpływu ilości wypalonych papierosów na stan zdrowia. Żeby to wykazać, trzeba porównać osoby które nie palą ani jednego z tymi, które palą 30.

Z metaanalizy powycinano niewygodne rzeczy. Dla przykładu, Nurses’ Health Study miał we wnioskach zdanie „zastąpienie 5% energii z tłuszczu nasyconego przez 5% energii z tłuszczu nienasyconego redukuje ryzyko choroby serca o 42%”. Śladu po tym nie było w omawianej pracy.

(słowo ode mnie) Coś, co jest oczywiste – ludzie uwielbiają kłamać, szczególnie gdy pyta się ich „czy zdrowo się odżywiasz”. Dlatego wszelkie badania oparte na kwestionariuszach z definicji nie są wiele warte – dopóki nie przepisze się komuś całej diety od A do Z, albo – jeszcze lepiej – nie obserwuje się go 24 godziny na dobę, nie wiemy, czy mamy do czynienia z dietą pacjenta, czy z jego fantazjami na temat tego, jak chciałby się odżywiać.

Problemem są też interakcje między różnymi składnikami odżywczymi, a także fakt, że tłuszcz nasycony można zastąpić na przykład słodyczami, co oczywiście będzie bardzo niezdrowe, ale nie będzie można powiedzieć, że tłuszcz przez to stał się zdrowy – jest po prostu mniej niezdrowy.

Na koniec warto przyjrzeć się badaniu, które jako jedno z dwóch wykazało bardzo duży związek tłuszczy nasyconych z chorobami serca – Oxford Vegetarian.

W badaniu Oxford postarano się o to, by osoby biorące udział miały w miarę zbliżoną dietę, ale znacznie różniącą się poziomem spożywanego tłuszczu. Innymi słowy, wzięto do niego członków towarzystwa wegetarian oraz – jako porównanie – ich rodziny. Gwarantowało to (na tyle, na ile można cokolwiek zagwarantować), że będą to osoby z podobnymi zwyczajami, tak żywieniowymi jak i i innymi – czyli będą piły podobną ilość kawy, siedziały równie długo przed telewizorem czy równie często chodziły na spacery. Zadeklarowani wegetarianie bardzo rzadko oszukują, jak ktoś taki mówi, że nie je tłustego mięsa, to zazwyczaj faktycznie go nie je.

Przedział spożycia był bardzo duży – około 300% pomiędzy najniższym a najwyższym spożyciem (w metaanalizie zazwyczaj było to około 50% lub mniej).

Wniosek, jaki z tego można wysnuć jest dość smutny – jeśli ktoś chce, to może udowodnić wszystko, jeśli tylko dobierze sobie odpowiednio przeprowadzone badania.

Linki do analizy:

https://www.drmcdougall.com/misc/2014nl/mar/chowdhuryp1.pdf

https://www.drmcdougall.com/misc/2014nl/apr/chowdhurypart2.pdf

https://www.drmcdougall.com/misc/2014nl/may/chowdhuryp3.pdf

Cały czas obiecuję sobie, że zacznę w końcu regularnie pisać. No niestety – życzenia swoje, życie swoje. Nie zarabiam na tym blogu, nie sprzedaję ciężko chorym osobom bezwartościowych proszków, takich jak witamina C, nie wmawiam ludziom że wszyscy mają jedną i tę samą chorobę, przypadkiem tę, którą ja akurat leczę. Nie sprzedaję cudownych diet ani nie daję płatnych wykładów. Innymi słowy – wolny czas, który mam poświęcam na to, z czego będę miał osobiste korzyści.

Dziś mam trochę luźniej, skrobnę parę słów. Trochę jako ciekawostkę, a trochę jako przestrogę dla tych, którzy szukają łatwego rozwiązania.

Niecały rok temu, na forum zarejestrował się gość o nicku „Nortek”. Opisał swoje schorzenie – miał tyle objawów, że ciężko je wszystkie ogarnąć. Wcześniej szukał pomocy na innych forach – oczywiście na każdym „eksperci” wkręcali mu, że ma właśnie tę chorobę, o której oni akurat piszą i kierowali do ich specjalnego lekarza, który za jedyne kilkaset zł przepisze recepty. Między innymi próbowano go wkręcić w boreliozę, miał nawet jakieś dodatnie wyniki testów. Jak zauważył, że na antybiotyki w ogóle nie reaguje – użył mózgu, poczytał badania (nie fora i blogi, badania robione przez naukowców), zobaczył że jeśli borelioza faktycznie jest, to zawsze jest też reakcja na leki, uznał że jej nie ma. Była to jedna z najlepszych decyzji w jego życiu, może nawet mu to życie uratowała.

Zaczęło się skakanie od lekarza do lekarza, jak to w Polsce – premiowana jest wytrzymałość. Dla przykładu, gdy piąty lekarz pod rząd twierdził, że jego złe samopoczucie gdy szybko wstaje to nerwica – poszedł do szóstego, ten wykonał prosty test, okazało się, że to jednak nie nerwica tylko niedociśnienie ortostatyczne. Po miesiącach zbywania i odsyłania od jednego konowała do drugiego, trafił na ogarniętych lekarzy którzy zrobili mu dokładne badania w szpitalu. I w końcu tam trafiono na przyczynę.

Okazało się, że jest to schorzenie zwane „wrodzony przerost nadnerczy”. Nietypowa przypadłość, bardzo rzadko spotykana – w skrócie, nadnercza nie pracują w niej jak powinny, poziom jednego z hormonów rośnie wręcz horrendalnie – jest niekiedy tysiące razy wyższy, niż u zdrowego człowieka. Choroba nie daje żadnego konkretnego objawu, który można łatwo rozpoznać (w sumie daje kilka które nieczęsto występują w innych przypadłościach, na przykład bardzo wczesny rozwój owłosienia łonowego oraz bóle stóp, tyle że Nortek zapomniał o tym napisać, gdyby to zrobił to możliwe, że nawet ja bym go naprowadził na trop, jako że spotkałem się z tym wcześniej). Co gorsza, wszystkie wyniki krwi u chorych są bardzo dobre, dopóki nie zrobi się jednego, konkretnego testu. Oznacza to, jeśli ktoś ma ten przerost, może przez kilka lat biegać po lekarzach i nie dostać diagnozy.

Żeby nie było za łatwo – okazuje się, że niedociśnienie ortostatyczne towarzyszące tej przypadłości bierze się prawdopodobnie stąd, że organizm z jakiegoś powodu nie jest w stanie zamienić jednej z form witaminy D3 w inną. Konia z rzędem temu, kto znajdzie lekarza w Polsce wiedzącego o tej zależności.

Mamy więc chorego, który ma prawie wszystkie wyniki bardzo dobre, ale dziesiątki objawów – mgłę umysłową, dziwne bóle stawów, zawroty głowy, wszystkie objawy niedoboru witaminy D3 chociaż jej poziom w badaniu jest bardzo dobry, rozjechane tylko te wyniki, które powinny spaść przy niedoborze D3, no ale jej poziom jest OK…

Tacy właśnie ludzie najczęściej padają ofiarami różnych internetowych naciągaczy – „na pewno masz grzybicę układową!”, „na pewno zatrułeś się rtęcią!”, „na pewno masz niedobór B12!”, „na pewno masz boreliozę!”. „na pewno masz chlamydię!”… nie wiem, co tam jeszcze jest dzisiaj modne. Padają też często ofiarą niedouczenia i zwykłego olewactwa lekarzy – ile razy Nortek usłyszał, że na pewno ma nerwicę, to tylko on wie.

Nie dajcie się wkręcić w „jedną, jedyną chorobę”, nie dajcie się też zbywać lekarzom. Czasem trzeba naprawdę długo i wytrwale szukać, zanim się znajdzie to, co człowiekowi dolega.

Jest kilka pewnych metod na odróżnienie, który człowiek wie, co mówi, a który gada totalnie od rzeczy – czy z chęci okłamania, czy po prostu ze zwykłej głupoty. Na przykład, jeśli ktoś używa na określenie zwykłych, codziennych zjawisk słowa „kwant” – od razu wiemy, że nie wie nic ani o fizyce kwantowej, ani o tych zwykłych, codziennych zjawiskach. „Zafałszowano wszystkie badania!” – tu jest mały kruczek, bo fałszerstwa faktycznie są w jedną i w drugą stronę, ale ich skala w rzeczywistości jest dość niewielka i dotyczą jednostkowych przypadków. Dziwnym trafem zawsze fałszuje się wyniki skuteczności tego, co nam dany osobnik chce sprzedać… Moje osobiście ulubione brzmi: „woda ma strukturę!” czy „woda ma pamięć!”.

Jeśli ktoś coś takiego wygaduje, to zawsze z jednego z dwóch powodów – albo chce Wam sprzedać jakieś „cudowne maszynki” do erm… zmiany struktury tudzież gotową wodę coś „pamiętającą”, albo po prostu ma braki w edukacji na poziomie pierwszej klasy gimnazjum.

Szkoła to bardzo ważne miejsce. Ludziom wydaje się, że te wszystkie nudne rzeczy które tam uczą są do niczego nie potrzebne, po co komu wiedzieć co to jest atom, czym się różni od cząsteczki – a to są właśnie te najważniejsze informacje. Dzięki nim nie wpadniemy w ręce pierwszego lepszego oszusta.

Jeśli ktoś uwierzył w „strukturę wody”, to znaczy że ma pewne braki gdzieś z okolicy starej podstawówki czy początków nowego gimnazjum, dlatego – niestety – muszę zrobić mały wykład z podstaw fizyki i chemii.

Cały świat materialny, wszystko czego możemy dotknąć składa się z atomów. Atomy łączą się w cząsteczki. Można powiedzieć, że atomy są jak piłeczki pingpongowe, a cząsteczki – jak te same piłeczki, ale sklejone ze sobą. W zależności od tego, jaka jest temperatura otoczenia, cząsteczki te poruszają się z różną szybkością. Jeśli temperatura jest bardzo niska – delikatnie sklejają się one ze sobą (ale nie tak mocno, jak atomy sklejające się w cząsteczkę), mamy wtedy do czynienia z ciałem stałym. Podgrzewając – sprawiamy, że zaczynają drgać, gdy te drgania będą na tyle silne, by rozerwać te „sklejenia”, cząsteczki zaczynają się przemieszczać – na tyle wolno jednak, że w dalszym ciągu są blisko siebie. Tu dochodzą takie terminy jak napięcia powierzchniowe, ale zostawmy to dla starszych klas. Wreszcie po podgrzaniu powyżej pewnego poziomu, szybkość ruchu cząsteczek rośnie tak bardzo, że odrywają się od siebie i zaczynają latać we wszystkich kierunkach – mamy do czynienia z gazem. Nadmuchany balon ma taki kształt właśnie dlatego, że te cząsteczki „obijają” go od środka. Jeśli włożymy go do pomieszczenia z wysokim ciśnieniem – cząsteczek obijających go od zewnątrz będzie więcej, balon sflaczeje. Jeśli nadmuchamy go ciepłym powietrzem – cząsteczki zaczną latać szybciej, w określonej przestrzeni będzie go mniej (powietrze będzie dosłownie rzadsze) i balon będzie „lżejszy od powietrza”.

Owe „ruchy cząsteczek” mają nawet swoją nazwę – „ruchy Browna”. Każda jedna cząstka drga i próbuje się przemieszczać. Jest to prawdziwe nawet dla ciał stałych – w podstawówce mieliśmy taki eksperyment, polecono nam napisać coś długopisem na kawałku gumy. Po jakimś czasie (czasem miesiącach albo latach) tekst się „rozjeżdżał” – cząsteczki atramentu wędrowały sobie powolutku.

W cieczach te „ruchy Browna” są bardzo aktywne i bardzo chaotyczne. Każda cząstka dosłownie skacze jak oszalała, w całkowicie losowych kierunkach, wędrując swobodnie gdzie tylko chce. To, co widzimy jako spokojną szklankę wody, w odpowiednio dużym powiększeniu przypominałoby rój zwariowanych pszczół. Zaprowadzenie w tym jakiegokolwiek ładu i porządku jest fizycznie niemożliwe.

Jak by to wyjaśnić… wyobraźmy sobie piłeczkę pingpongową, w której ktoś zamontował mechanizm, który sam „skacze” – odbija ją, za każdym razem w innym kierunku. Ot, taka sprężyna. A teraz wyobraźmy sobie miliard takich piłeczek, wszystkie uruchomione. W jaki sposób ktokolwiek chciałby to uporządkować? Nie da się „zmusić” cząsteczki, by poruszała się w określonym kierunku, gdyż ze swojej natury każda cząsteczka jest chaotycznie wirującym i skaczącym w losowe strony tworem. No chyba że ktoś wierzy w to, że atomy mają mózgi i można im coś „wytłumaczyć”, ale to już naiwność na poziomie czterolatka. Nie da się też sprawić, by w jakikolwiek sposób łączyły się w grupy – wtedy nie mamy już cieczy, tylko ciało stałe, a w najlepszym wypadku coś zbliżonego do koloidu, co po prostu widać gołym okiem. A nawet gdyby jakimś cudem wytworzyła się struktura, na przykład w polu magnetycznym – znika ona w ciągu jednej milionowej sekundy po tym, jak to pole magnetyczne przestaje działać.

Na tym filmie przepięknie widać efekty ruchów Browna, szczególnie w drugiej części – pyłki trawy w wodze są uderzane i pchane przez cząsteczki wody, każdy z nich w losowym kierunku, jednak nie „wędrują” one, gdyż są na tyle duże, że statystycznie z jednej i drugiej strony będzie je „bombardować” podobna ilość obijających się o nie cząstek wody:

Może jednak wyjaśnię, czym jest napięcie powierzchniowe, bo jakiś szarlatan będzie mógł próbować wykorzystać nieznajomość jego mechanizmu do „udowodnienia”, że pojawia się struktura. Cząsteczki poruszają się jak szalone, a jednak po zmieszaniu wody z oliwą, jedna i druga ciecz trzyma się „w kupie” i nie miesza z inną. Jak to możliwe, skoro tak skaczą?

Odpowiada za to zjawisko o trudnej nazwie „kohezja” – w bardzo dużym uproszczeniu, cząsteczki przyciągają się wzajemnie. Dlatego gdy przestają się ruszać i są „ciałem stałym”, zamieniają się w coś, co jest twarde i ciężko to złamać, zamiast w proszek. Oczywiście różne rodzaje cząsteczek mają różną siłę przyciągania, ale skupmy się na wodzie. Każda cząsteczka wody „ciągnie” do siebie inne cząstki. I wszystko jest OK, dopóki jest nimi otoczona. Jeśli jednak jest ona na powierzchni – jest ciągnięta jedynie do wewnątrz. W efekcie tworzy się coś w rodzaju „błony” na samej powierzchni wody, złożonej z cząstek, które są przyciągane do środka, oczywiście ta błona nie jest nieruchoma i cząsteczki w niej dalej „tańczą”, ale nie chcą jej opuszczać, wolą cofnąć się do wewnątrz, są wtedy zastępowane innymi… i tak w kółko.

To wyjaśnia, dlaczego kropla wody upuszczona na nawoskowany przedmiot dalej pozostaje kroplą, cząsteczki wosku bardzo słabo przyciągają się z cząsteczkami wody i nawzajem się „nie lubią”. Wyjaśnia to też, dlaczego krople wody są właśnie kroplami, a nie kwadratami, trójkątami czy gwiazdkami wody – „lubiące” się cząsteczki zbijają się w kształt, który ma najmniejszą powierzchnię, bo najmniej cząsteczek chce być na tej powierzchni. Dzięki temu zjawisku nartniki, czyli „pająki skaczące po wodzie” mogą się po niej bez problemu poruszać.

Podsumowując – zjawisko napięcia powierzchniowego, czyli to które sprawia, że niekiedy dwie ciecze nie mieszają się ze sobą, nie ma nic wspólnego z żadną „strukturą”, cząsteczki tych cieczy w dalszym ciągu chaotycznie sobie skaczą.

Na koniec – prosty eksperyment, który każdemu (mam nadzieję) uzmysłowi to, że woda tylko z pozoru jest czymś spokojnym i nieruchomym, a w dużym powiększeniu to kipiący chaos ciągle skaczących na wszystkie strony molekuł, bardziej przypominający rój owadów niż cokolwiek innego.

Trzeba wziąć słoik czy butelkę z wodą, postawić gdzieś, aż  się całkowicie uspokoi. Gdy już będziemy mieć pewność, że nasza woda jest spokojna i nieruchoma – z góry upuszczamy jedną kroplę farby akwarelowej czy atramentu. Powstanie bardzo ładny efekt, kropla opadnie, zostawi po sobie ślad i tak dalej. Zostawiamy to tak na kilka dni albo nawet godzin. Będzie wyraźnie widać, że granice farby, wcześniej wyraźne – pozacierały się, „wędruje” ona sobie powoli po naszym naczyniu. Farby wodne to substancje, które dość łatwo mieszają się z wodą (ich cząsteczki się „lubią”), ale same są dość nieruchome – dlatego farba po wyschnięciu (czyli usunięciu wody) zostaje na miejscu i nie „rozlewa” się dalej po płótnie. Przemieszczanie, które widzimy w naszym małym niby-akwarium to efekt pchania cząstek farby przez wodę, która jak szalona skacze z miejsca na miejsce, mieszając się ze sobą. Jest to identyczne zjawisko jak na filmie podanym wyżej – tyle, że cząsteczki farby są miliony razy mniejsze od pyłków traw, pyłek jest uderzany przez miliony cząstek z jednej i taką samą ilość z drugiej strony, jest bardzo mało prawdopodobne, że akurat cały milion tylko z jednej strony będzie przemieszczał się w jednym kierunku.

Na tej samej zasadzie rozchodzą się zapachy, tylko oczywiście dużo szybciej – są „przepychane” przez cząsteczki powietrza.

To wszystko, co wyżej napisałem dotyczy zarówno wszelkiego rodzaju „strukturyzatorów”, jak i homeopatii.

Mam nadzieję, że ten wpis uratuje chociaż jedną osobę przed zostania ofiarą oszustwa – z doświadczenia wiem jednak, że ludzie ogarnięci szałem religijnym nie słuchają głosu rozsądku.

Trochę za długo znęcałem się nad różnymi nie działającymi „alternatywami”, pora pojeździć po tej normalnej, oficjalnej medycynie.

W jaki sposób fałszuje się badania? Rzadko kiedy robi się to wprost. Takie oszustwa zbyt łatwo wykryć, konsekwencje mogą być niewspółmierne do zysków. Ale system można obejść na wiele sposobów, bardzo często zupełnie zgodnie z prawem.

Wyobraźmy sobie próbę kliniczną szczepionki przeciw grypie. Bardzo chcemy udowodnić, że ona działa. Część pacjentów dostała normalny zastrzyk, część placebo. Ale wyniki nie są takie piękne – ci, którzy dostali placebo rzadziej chorowali! Co zrobić? Sprawdza się inne parametry! Ile dni zwolnienia z pracy brali zaszczepieni, ile ci z placebo? Która grupa rzadziej chorowała na potwierdzoną laboratoryjnie grypę? Która rzadziej na przeziębienia? Która miała mniej dni gorączki? Wybierając odpowiednio dużą ilość parametrów, można znaleźć w końcu taki, który się poprawił – i napisać wielkimi kulfonami „szczepionka jest skuteczniejsza od placebo!”.

Co zrobić, gdy wyniki są druzgocące, testowany lek po prostu szkodzi i żadną miarą nie da się wykazać, że zrobił cokolwiek dobrego? Żaden problem! Badanie przerywamy pod sam koniec, albo kończymy ale wyniku nigdzie nie publikujemy. Nie ma wyników, nie ma problemu!

To wszystko jest takie kłopotliwe, trzeba wybierać, przebierać, kombinować… a można przecież prościej. Można tak ustawić warunki, żeby badanie nie miało prawa nic wykazać, albo żeby dało wynik jakiego oczekujemy. W jednym z badań nad skutecznością omega 3 zastosowano jako placebo bardzo dobrze działającą na serce oliwę z oliwek. Przy badaniu skuteczności witaminy D3 podawano ją w środku lata, albo w dawkach, które nie miały prawa zadziałać. Podobnie przy testowaniu skuteczności oleju z wiesiołka – chorzy dostali go tyle, że nie mogło to w żaden sposób wpłynąć na ich zdrowie. Chcąc wykazać działanie statyn, można podawać je wśród populacji, gdzie jest bardzo dużo przypadków genetycznych chorób dla których statyny mają bardzo silne działanie – wtedy „statystyczny” człowiek będzie miał bardzo dużą poprawę, na tej zasadzie, na jakiej w fabryce gdzie szef zarabia 100 000 a pracownik 700 zł, statystyczna wypłata wynosi 12 000 zł.

Pora na przykłady:

Na pierwszy ogień pójdą okryte złą sławą SSRI, selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, jeden z najczęściej przepisywanych leków. Badania wykazują, że są one niesamowicie skuteczne i bezpieczne. Ale ktoś przyjrzał się tym badaniom dokładniej:

http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMsa065779#t=article

Najważniejszy fragment: co prawda 94% badań przyniosło pozytywne wyniki, ale gdy uwzględniono również te z nich, które nie zostały opublikowane – w zaledwie 51% przypadków leki okazały się skuteczniejsze od placebo. W praktyce oznacza to, że ich skuteczność równała się skuteczności wody z kranu. Żeby było ciekawiej, nawet te pozytywny wyniki były często efektem zmiany badanego parametru.

Oczywiście każdy, kto brał SSRI wie, że te kapsułki „coś” robią. Ten gigantyczny odsetek nieudanych prób klinicznych nie brał się z tego, że one nic nie robiły – owszem, w jakiś sposób działały. Na przykład – pacjenci którzy je brali znacznie częściej popełniali samobójstwa. Mieli skutki uboczne, które ciągnęły się całymi latami po odstawieniu. Odczuwali znaczne pogorszenie objawów. Mieli znacznie częściej nawroty choroby.

Statyny, popularne „tabletki na cholesterol”.

Mamy bardzo  podobną sytuację jak wyżej, ktoś przyjrzał się wykonanym do tej pory próbom klinicznym:

http://journals.plos.org/plosmedicine/article?id=10.1371/journal.pmed.0040184

Część prób była prowadzona przez producentów leków, część – przez niezależne, rządkowe ośrodki, porównano tutaj statyny z innymi lekami. Jak się okazuje, gdy skuteczność pastylki sprawdzał ich producent, szansa na to, że wynik będzie pozytywny była aż dwadzieścia razy (!) wyższa, niż gdy badali je niezależni naukowcy. Co więcej, im dokładniej było prowadzone badania i im rygorystyczniej przestrzegano procedur, tym niższa była szansa powodzenia. Statyny oczywiście w jakimś stopniu działają, ale nawet jeśli przyjąć oficjalne dane, zapobiegną jednej śmierci pacjenta na rok jeśli będzie je brało 1000 osób – czyli przez 30 lat ich brania statystyczny Kowalski będzie miał ryzyko śmierci zmniejszone o 3%.

Kochane szczepionki przeciw grypie.

I w tym wypadku warto się przyjrzeć temu, jaka jest różnica między wynikami badań w zależności od tego, kto je przeprowadza:

http://www.bmj.com/content/338/bmj.b354

Łatwo się domyśleć wyniku – badania rządkowe dwukrotnie rzadziej wykazywały, że szczepionki przyniosły pozytywny efekt. Dochodzi tu jeszcze jeden aspekt, o którym nie wspomniałem, tak zwany „impact factor” – jest to taka jakby „reputacja” wydawnictwa. Im wyższy jest ten wskaźnik, tym bardziej liczą się wyniki badań pod nim opublikowanych. Te badania, które były sponsorowane przez producenta i dały lepsze wyniki, zostały opublikowane w najbardziej cenionych wydawnictwach, chociaż wcale nie były najlepiej przeprowadzone, a wprost przeciwnie.

Na koniec dwie ciekawostki, sytuacje, w których dwa badania prowadzone przez dwie różne grupy naukowców dały skrajnie różne wyniki.

Pierwsza z nich dotyczy wlewów dożylnych z EDTA:

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2108254

W badaniu tym podzielono pacjentów na 2 grupy, jedna dostała EDTA, druga placebo. Ale już po 10 sesjach poprawa była tak dramatyczna (podwojenie, a czasem potrojenie wydolności tlenowej), że nie było możliwości utrzymania tajemnicy placebo, zarówno lekarze, jak i pacjenci widzieli, kto dostaje lek. Uznano, że nieetycznym byłoby kontynuowanie próby w ten sposób i pacjenci otrzymujący wcześniej placebo również dostali EDTA, odczuwając identyczną poprawę.

Dla porównania próby prowadzone przez agencje rządowe (przykład, przykład) nie wykazały żadnego efektu.

To jeszcze można tłumaczyć oszustwem tych „alternatywnych”, ale co zrobić, gdy wyniki na podstawie których ustala się oficjalne terapie stoją w sprzeczności z całą posiadaną wiedzą medyczną? Co więcej, różnica między wynikiem a obecnym stanem wiedzy czy nawet zwykłym rozsądkiem jest po prostu horrendalna?

Swego czasu było dużo krzyku o to, że dzieci w Afryce potrzebują przede wszystkim jedzenia, a w drugiej kolejności leków przeciw AIDS (swoją drogą, badania nad AIDS i przekręty przy nich to temat na dłuuuuugi artykuł), że ich problemy z odpornością biorą się głównie z głodu. Koszt jednej terapii pozwoliłby wyżywić setkę dzieci, ale nie dałby zarobić producentom leków, więc szarpano się całymi latami co wysyłać. Oczywiście najlepsze wyjście to wysłanie jednego i drugiego, ale jakoś nigdy na obie te rzeczy nie było pieniędzy.

Aby to rozstrzygnąć, przeprowadzono badanie, szeroko komentowane, przedstawiane na panelach dotyczących pomocy Afryce i przy ustalaniu strategii:

https://nutritionj.biomedcentral.com/articles/10.1186/1475-2891-5-27

Wyszło czarno na białym, bez żadnych wątpliwości, że dzieci niedożywione mają dokładnie taki sam poziom CD4 (wskaźnik odporności i zaawansowania AIDS) niż te, które jedzą normalnie, skrajnie niedożywione dziecko bez HIV ma poziom CD4 prawie 1400 (normalny jest około 1200), wysyłamy leki!

A co się stało, gdy sprawdzono poziom CD4 u anorektyczek, w Europie, gdzie naukowcy patrzą sobie na ręce i trudniej o fałszerstwa?

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17584867

Czary mary, anorektyczki nie będące nosicielami HIV miały poziom CD4 około 200, czyli taki, jaki jest spotykany w ciężkim, zaawansowanym AIDS.

Normalnie niedożywienie Schrödingera, przy którym jednocześnie poziom CD4 w ogóle nie spada, oraz spada o ponad 80%, w zależności od tego, na czym można akurat zarobić.

Najlepsze jest to, że te dwa badania są obok siebie w bazie danych, wszyscy ci lekarze i naukowcy widzą te dwa skrajne, niemożliwe do pogodzenia wyniki – i nawet im powieka nie drgnie.

Dość ciekawy pierwiastek – jeden z „sekretów” długowieczności i zdrowia, coś, czego brakuje większości ludzi i co można bez większych problemów uzupełnić.

Jedna z rzeczy, która zmieniła się wraz z pojawieniem się epidemii chorób cywilizacyjnych to stosunek potasu do sodu w diecie. W jednym z badań gdzie sprawdzano średnie spożycie u osób z nadciśnieniem ludzie spożywali przeciętnie niemal dwukrotnie więcej sodu, niż jest to zalecane, jednocześnie mając w diecie niemal dwa razy mniej potasu niż powinni. Podobne wyniki uzyskano dla przeciętnych mieszkańców miast.

Jakie są konsekwencje tego czterokrotnie wyższego od zaleceń stosunku sodu do potasu w naszej diecie?

Jedno z najbogatszych źródeł potasu. I jakie smaczne!

Każdy na pewno słyszał o związku tych pierwiastków z nadciśnieniem – chociaż tu zazwyczaj mówi się o nadmiarze soli. Jeśli jednak zostawi się jej spożycie takie, jakie jest, a jedynie uzupełni potas, uzyska się całkiem wyraźny efekt terapeutyczny – ciśnienie w porównaniu do placebo spadło po 2 miesiącach średnio o 7/3.  Nie jest to oszałamiający wynik, ale w tym badaniu nawet nie dotknięto sodu. W metaanalizie okazało się, że zmniejszenie spożycia soli ma zbliżony efekt terapeutyczny. Można zgadywać, że równoczesne zastosowanie obydwu technik przyniesie znacznie lepsze rezultaty.

Jest dość silny związek między tym pierwiastkiem a jakością snu – po podłączeniu do urządzenia monitorującego jakość odpoczynku, okazało się, że osoby stosujące suplementację miały znaczną poprawę.

Badania epidemiologiczne sugerują, że potas może chronić przed kamieniami nerkowymi, wylewami krwi do mózgu czy osteoporozą – są one niestety dość mało wiarygodne, gdyż siłą rzeczy osoby jedzące dużo potasu jadły też o wiele więcej innych korzystnych składników odżywczych, a mniej tych szkodliwych. Spekuluje się, że ma wpływ na wiele innych chorób, czy nawet że niedobór jest jedyną ich przyczyną, ale są to jedynie spekulacje.

Co jest jednak naprawdę interesujące, to teoretyczny związek sodu i potasu z chorobami nowotworowymi. Teoretyczny, gdyż nikt nigdy tego nie sprawdził. Jest to dość znaczące – choroba na którą zapada średnio co drugi człowiek, która zabija co czwartego, której leczenie kosztuje majątek, a nikt nigdy nie sprawdził w próbie klinicznej, czy zmiana stosunku sodu do potasu w diecie wpływa na ryzyko choroby. Przyjrzyjmy się, jakie przesłanki mamy pod ręką:

Po pierwsze – wszystkie przeanalizowane w powyższej analizie kancerogeny wpływały negatywnie na stosunek sodu do potasu wewnątrz komórek. Z drugiej zaś strony, wszystkie przeanalizowane substancje chroniące przed zachorowaniem wpływały na ten stosunek pozytywnie.

Po drugie – wraz z wiekiem zmienia się stosunek tych dwóch pierwiastków w komórkach, a jednocześnie zwiększa się ryzyko zachorowania na raka.

Po trzecie – choroby, w których zwiększa się stężenie potasu (choroby Parkinsona i Addisona) wiążą się ze znaczną redukcją zachorowania na raka.

Po czwarte zaś – te choroby, w których poziom potasu spada (otyłość, stres, alkoholizm), mają ryzyko raka znacznie podwyższone.

To są oczywiście tylko teoretyczne założenia. Niby wszystko się zgadza, ale w nauce nie raz i nie dwa razy było już tak, że rzeczywistość nie spełniała oczekiwań. Aby mieć pewność, należałoby przeprowadzić kilka badań z podwójną próbą – wstępnie na szczurach, następnie na ludziach. Niestety, powyższa lista przesłanek nie okazała się wystarczająca do tego, by ktoś takie badanie przeprowadził.

Pozostaje więc zgadywać i ryzykować. Z jednej strony mamy ryzyko, że jeśli weźmiemy nie sprawdzony suplement, nic nam on nie da i stracimy pieniądze. Z drugiej zaś (i tego tak zwani racjonaliści nie są w stanie zauważyć) mamy o wiele większą rzecz – jeśli teoria okaże się trafna, nie zażywanie tego suplementu będzie nas kosztować życie.

Biorąc pod uwagę, że statystycznie mamy o wiele za wysokie spożycie sodu i o wiele za niskie potasu, każdy kto się „normalnie” odżywia powinien stosować suplementację chociażby po to, żeby zmieścić się w oficjalnym zaleceniu.

Teoretycznie badanie krwi powinno dać odpowiedź na pytanie, czy nam go brakuje, w praktyce jednak dowiemy się z niego jedynie tego, czy nasz organizm potrafi regulować poziom potasu we krwi. Zarówno przy dużym dietetycznym niedoborze jak i nadmiarze wyniki badań laboratoryjnych będą identyczne, o ile nie doprowadzimy do naprawdę kryzysowej sytuacji.

Z uwagi na konieczność stosowania wysokich dawek sugerowałbym, aby kupić którąś z soli na wagę – w medycynie stosuje się chlorki, cytryniany czy asparaginiany. Tu ciekawostka – chlorek potasu można wymieszać ze zwykłą solą, mają bardzo podobny smak. Dzięki temu jednocześnie będziemy uzupełniać to, czego nam brakuje oraz ograniczymy spożycie sodu.

Tabletki trochę mijają się z celem – dla przykładu, popularny asparaginian zawiera zaledwie 100 mg jonów w jednej tabletce, chcąc uzyskać z nich 100% dziennego zapotrzebowania trzeba ich połknąć… czterdzieści. Kiedyś lekarze wciskali pacjentom coś, co zawiera 50 mg i kazali brać 2 tabletki dziennie. Przez pięć dni taki pacjent uzupełniał go tyle, ile miałby po zjedzeniu jednego banana.

Dla osób, które są gotowe zmienić nieco swoją dietę – banany, pomarańcze czy pomidory są bardzo bogatymi źródłami, dla przykładu jeden banan zawiera do 500 mg potasu. Bardzo fajne są soki pomidorowe, tyle że zazwyczaj dodaje się do nich sól.

Rekomendowane spożycie to około 4000 mg jonów dziennie, przeciętnie spożywamy 2000 mg więc suplementacja 2000 mg zaledwie dostarczy nam wymaganą ilość – uzupełnienie ewentualnego niedoboru wymaga wyższych dawek. Jednorazowe bardzo duże ilości mogą być dość groźne dla zdrowia czy wręcz śmiertelnie niebezpieczne – jak zresztą wszystko, wypicie kilku litrów wody naraz również zabija.

Osoby cierpiące na zaburzenia gospodarki tym pierwiastkiem (choroby nerek, zaburzenia hormonalne) powinny skonfrontować suplementację z lekarzem.

Mój ulubiony temat, który będzie się przewijał – skąd biorą się te wszystkie obłąkańcze teorie krążące po internecie, czyli co się dzieje, gdy człowiek bez żadnego przygotowania teoretycznego przeczyta badanie i spróbuje wyciągnąć wnioski.

Na początek badanie dotyczące roli genów w tzw „talencie”

http://link.springer.com/article/10.3758/s13423-014-0671-9

Po dokładnym sprawdzeniu 800 par bliźniąt, okazuje się, że 25% z ich biegłości w grze na pianinie ma swoje źródło w genach. Wykazano więc, że talent istnieje, ale odpowiada tylko za jedną czwartą sukcesu, zaś trzy czwarte to… no właśnie, co?

Z takim podejściem żadna ilość talentu nie pomoże…

Powstała kiedyś taka książka, „Talent jest przeceniany”. Autor powołuje się w niej na szereg podobnych badań – na przykład w jednym z nich każdy skrzypek który osiągnął mistrzostwo ćwiczył około 10 000 godzin. Ani jeden wybitny muzyk nie zdobył mistrzostwa bez ciężkiej pracy. Wokół tego krąży całe mnóstwo teorii, według których talent to bardzo niewielka część tego, co można określić mianem „sukcesu”.

Prawda jest nieco inna. Po pierwsze, 25% było wartością średnią. Nie uwzględniono w niej tych rzadkich przypadków, gdy uszkodzenie sprawia, że niektórych rzeczy po prostu nie da się nauczyć – chyba nikt o zdrowych zmysłach nie uwierzy, że dziecko z zespołem Downa będzie się uczyć dokładnie tak samo szybko, jak jego brat bez tego zespołu. Są też odchyły w drugą stronę – na tyle rzadkie, że tego nie wyłapano (podobnie jak nie wyłapano żadnego upośledzonego).

Druga rzecz jest dużo istotniejsza. Wiek, w jakim zaczynamy praktykę. Bardzo pouczające są tu historie „dzikich dzieci” – takich wychowanych przez zwierzęta. W skrócie – jeśli do 7 roku życia dziecko nie nauczy się żyć jak człowiek, to nawet przez następne 30 lat już się tego nie zmieni. One nie tylko nie potrafiły mówić, ale też nie były w stanie nauczyć się chwytać ręką przedmiotu czy chodzić w pozycji wyprostowanej. W jednym z badań 40% dzieciaków, które zaczęły naukę gry poniżej 4 roku życia wykształciło tak zwany „słuch absolutny”, zaś wśród tych które zaczęły po 9 roku udało się to zaledwie 3%.

Innymi słowy, nawet jeśli odrzucimy istnienie „naturalnie wybitnego talentu” oraz „naturalnie niezdolnego do opanowania danej umiejętności”, w dalszym ciągu znakomita większość tak zwanego „sukcesu” będzie efektem tego, co przeżyliśmy we wczesnym dzieciństwie, czyli będzie całkowicie niezależna od nas i do tego, co teraz będziemy robić. 25% zależy od genów, 50% od naszego dzieciństwa, a tylko 25% włożonej teraz pracy.

Podobnie przy badaniu, w którym okazało się, że trzeba ćwiczyć dziesięć tysięcy godzin – prawidłowy wniosek jest taki, że bez względu na ilość wrodzonego (czy wytrenowanego we wczesnym dzieciństwie) talentu, trzeba właśnie tyle trenować, by osiągnąć mistrzostwo. Nie oznacza to jednak, że każdy kto poświęci tyle czasu zostanie mistrzem! W badaniu tym nie zbadano osób, które trenowały równie intensywnie jak najlepsi, a nie osiągnęli żadnego sukcesu – inna sprawa, że nikt o zdrowych zmysłach nie poświęci 10 000 godzin swojego życia, jeśli widzi, że nic z tego nie będzie.

To prawda, że praktyka i praca są najważniejszymi z czynników decydujących o tym, czy osiągniemy sukces – jak byśmy go nie definiowali. Ale to, co robią autorzy tych wszystkich książek „self help”, wmawianie ludziom, że można wybrać dowolną aktywność i być w niej mistrzem jest po prostu tworzeniem iluzji, która może kogoś kosztować życie – w sensie metaforycznym, gdy w pewnym momencie zorientujemy się, że przegraliśmy nasze szanse robiąc coś, co nigdy nie mogło się udać. Trzeba wybrać coś, co jednocześnie sprawia przyjemność i w czym jesteśmy nieźli.

Chyba nic bardziej nie pokazuje różnicy między talentem i pracą jak różnica w wynikach na siłowni między kobietami a mężczyznami. Bez wstrzykiwania sobie męskich hormonów, górna granica w wyciskaniu na ławce do jakiej jest w stanie dojść kobieta to jakieś 100 kg. Biorąc poprawkę na to, że nawet taki wynik jest możliwy do osiągnięcia wyłącznie dla tych, które mają specyficzne mutacje zmieniające budowę mięśni, zwiększające naturalny poziom testosteronu oraz mają odpowiednią budowę kości oraz rozmieszczenie przyczepów, przeciętna niewiasta po 10 latach ciężkiej pracy może liczyć na oszałamiający rezultat 70 kg. Czyli tyle, ile może osiągnąć mężczyzna po miesiącu.

Bardzo wiele nadinterpretacji jest przy ocenie badań dotyczących diet typu low-carb czy ketogennych. Jedno z nich, na które często powołują się apologeci:

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24584583

Wszystko ładnie i pięknie, osoby na diecie ketogennej schudły średnio o 20 kg, osoby na zwykłej niskokalorycznej – o 7 kg. Ale wszystko rozbija się o jedno słówko – przed nazwą diety keto jest „very”, czyli „bardzo”. Porównano tutaj dietę keto która jest bardzo niskokaloryczna (800 kcal) z niskokaloryczną zwykłą (1500 kcal). Na tej zasadzie można „udowodnić”, że cukierki są zdrowsze od sałatek, bo jedząc 800 kcal cukierków schudnie się, a przy 4000 kcał sałatek utyje. Gdy porównano te dwie diety, ale przy jednakowej ilości kalorii okazało się, że wyniki były identyczne.

Kolejne badanie:

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2716748/

Tutaj dieta z bardzo niską ilością węglowodanów obniżyła poziom cholesterolu, zwiększyła poziom HDL i ogólnie była korzystna. Gdzie tkwi haczyk?

Haczyków jest tyle, że przypomina to „low quality bait” ze znanych memów. Po pierwsze, badanie dotyczyło osób mocno otyłych. Jak nie raz pisałem – nie wolno przekładać wyników uzyskanych u osób chorych na zdrową populację. Antybiotyki ratują życie u osoby z gruźlicą, ale mogą zabić zdrowego. Chemioterapia przedłuży życie u kogoś z rakiem, dramatycznie skróci u kogoś kto nowotworu nie ma. Po drugie, dieta składała się z gigantycznej ilości tłuszczy wielonienasyconych i jednonienasyconych, które same w sobie powodują zmiany poziomu cholesterolu. Po trzecie, w diecie było mniej kalorii niż w „klasycznym” odżywianiu, co samo w sobie musiało wpłynąć na parametry. Po czwarte zaś, każdy pacjent otrzymał gigantyczną dawkę witamin, które nawet bez żadnej diety zmieniłyby poziom cholesterolu. Prawdę mówiąc, gdyby do tego zestawu dorzucono im paczkę papierosów dziennie, też sumarycznie poprawiłby się stan zdrowia – co w żadnym wypadku nie jest „dowodem” na to, że papierosy są OK.