Leczenie naturalne

Niedawno internet obiegła informacja o tym, że korzeń mniszka lekarskiego leczy raka. Sprawa stara jak świat, czytałem o tym już ponad 10 lat temu, ale teraz wyszły jakieś nowe badania i świat oszalał. Wiele osób stoi przed perspektywą szukania alternatywnego leku – czasem dlatego, że słyszą wyrok śmierci, a czasem po prostu chcą zwiększyć swoje szanse. Dlatego myślę, że warto rozbić na czynniki pierwsze doniesienia o mniszku, po to chociażby by łatwiej było uświadomić sobie, jak długa droga prowadzi od takiego badania jakie miało miejsce do twierdzenia „mamy coś, co pomaga”. Sugerowałbym, żeby mieć ten wpis przed oczami za każdym razem, gdy słyszy się o kolejnym ziele „skuteczniejszym od chemioterapii” czy o spisku koncernów ukrywających „cudowny lek”.

Temat podjęty nie bez powodu – na forum zgłosił się człowiek z opornym na chemię czerniakiem w IV stadium, z przerzutami do serca. Wyszukuję dla niego te zioła i terapie, które mają jakiś sens, jako że ortodoksyjna medycyna nic już nie ma do zaoferowania. Przy okazji trafiłem na tego nieszczęsnego mniszka. Wierzę, że uda się temu człowiekowi pomóc – o ile będzie się twardo trzymał tych metod, które mają jakieś potwierdzenie naukowe. Jest całe mnóstwo terapii, które nigdy nie zostały przebadane do końca – przedłużały życie zwierząt, czasem całkowicie je leczyły, ale nie dało się znaleźć sponsora badań na ludziach. Trzymanie się takich rzeczy to najlepsze, co można zrobić. Niestety, w internecie mamy tysiące oszustów albo po prostu zwykłych głupków, przekonanych, że oni WIEDZĄ jak leczyć – bo przeczytali jakiegoś bloga albo jakąś jedną książkę. I namawiają chorego do swoich metod, nie potrafiąc ich niczym uzasadnić. Zainteresowani mogą śledzić historię na forum – sam jestem ciekaw, jak to się potoczy.

No dobra, wracajmy do mniszka. A może najpierw tytułem wstępu – jak wyglądają badania nad takimi lekami? W dużym uproszczeniu, mamy trzy fazy. Pierwsze jest badanie in vitro. Do probówki z komórkami nowotworowymi wlewamy interesującą nas substancję, jeśli jesteśmy uczciwi to obok pływają zwykłe komórki. Jeśli widzimy, że padły komórki nowotworowe, a zwykłe przeżyły – już jest coś, mamy pewien potencjał.

Znakomita większość „cudownych terapii”, o których czytamy w internecie, to własnie pozytywne wyniki tej pierwszej fazy badań. Niestety, bardzo, bardzo niewielki odsetek substancji działających w probówce zadziała w fazie drugiej. Dlaczego?

Odpowiedzią jest takie skomplikowane słówko: „farmakokinetyka”. Jeśli zażyjemy jakiś  lek, to po pewnym czasie przechodzi on do krwi. a potem się w niej przez jakiś czas utrzymuje. I tu mamy pierwszy problem z mniszkiem. Co z tego, że zanurzone w nim komórki nowotworowe umierały, skoro możemy go w ogóle nie przyswoić, może te substancje, które działają – nie wchłaniają się w przewodzie pokarmowym?

Drugi aspekt farmakokinetyki – okres półtrwania. Niektóre substancje błyskawicznie znikają z krwi, niszczone przez wątrobę lub filtrowane przez nerki. Czasem stosuje się różne sztuczki, by temu zapobiec. Przykład z metod „naturalnych”, kurkuma – bierze się razem z nią ekstrakt z czarnego pieprzu, który blokuje enzym w wątrobie odpowiedzialny za rozkład kurkuminy. Dzięki temu poziom we krwi utrzymuje się o wiele dłużej, a co za tym idzie – kurkuma działa wielokrotnie silniej.

Nawet jeśli to wszystko dostanie się do krwi, wcale nie oznacza to, że znajdzie się w okolicy guza. Niektóre substancje nie przekraczają bariery krew-mózg, inne z kolei nie są wchłaniane przez tkanki.

Nie wiemy, jaki jest okres półtrwania substancji aktywnych mniszka lekarskiego, nawet jeśli dostaną się one do krwi. Może znika on po kilku minutach?

No dobra, załóżmy, że mamy szczęście – mniszek przeszedł do krwi, nie jest szybko niszczony ani filtrowany. Pojawia się problem stężenia. Widziałem badania, w których „udowodniono”, że ekstrakt z czystka zabija bakterie boreliozy. Ludzie zaczęli to kupować na potęgę. Nikt jednak im nie powiedział, że w badaniu użyto horrendalnych stężeń – musieliby zjeść kilka kilogramów zioła, by uzyskać podobne w organizmie, co oczywiście nie udałoby się  z innego powodu, a mianowicie:

Toksyczność. W probówce można zabić komórki nowotworowe wszystkim. Najprostsza metoda, nalać do środka domestosa. I co z tego, że guz zniknie, skoro razem z nim zniknie pacjent? Tu właśnie kryje się sekret znakomitej większości „cudownych” ziół, które „zabijają więcej komórek nowotworowych niż chemioterapia”. Czystek zabiłby pacjenta długo przed osiągnięciem ułamka stężenia wymaganego do zabicia bakterii. Pewną odpowiedź da wrzucenie do probówki normalnych komórek, ale to że przeżyje jakaś jedna komórka nie oznacza, że nie wystąpi obrzęk mózgu czy wstrząs anafilaktyczny.

Jest jeszcze kwestia przygotowania preparatu. Znowu wracając do tego czystka – w badaniu użyto specjalnie przygotowanego ekstraktu olejków eterycznych. Herbata w ogóle nie działała. Czym innym jest dostępny w aptece sok z dziurawca, a zupełnie inne działanie ma jego wyciąg alkoholowy. W badaniu użyto wodnego wyciągu z korzenia mniszka.

Pora przyjrzeć się badaniu nad naszym zielskiem:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3018636/

Na początek – dawka. Co prawda bardzo dokładnie opisano, w jaki sposób tworzono ekstrakt, ale ktoś zapomniał dodać, z jakiej konkretnie ilości surowca go uzyskano. Dawki użyte w badaniu (i skuteczne) wynosiły od 1 do 10 mg/ml, przy czym dla jednej z linii komórkowej dopiero stężenie 10 mg/ml dało rezultaty.

Na razie nie jest źle – 1 mg na ml to 1 gram na litr, najprymitywniejszy przelicznik 1:1 mówi nam, że 70 kg człowiek musiałby wypić 70 gramów ekstraktu, albo 700 dla uzyskania najwyższego stężenia. Dużo, ale nie są to już setki czy tysiące litrów, jak w przypadku innych „cudownych” substancji. Niemniej te prymitywne przeliczniki rzadko kiedy są prawdziwe, przyjrzyjmy się nieco bliżej.

Przypuszczam, że bardzo wiele osób będzie zainteresowanych tym, jak przekłada się stężenie substancji aktywnych we krwi w stosunku do ilości zjedzonego korzenia. Każda substancja obecna w mniszku będzie inaczej się wchłaniać, ale można zaryzykować bardzo, bardzo ostrożne założenie, że będzie to zbliżone do innych flawonoidów. Na przykładzie dwóch z nich spróbuję ocenić, jak to może wyglądać w przypadku mniszka, ale ostrzegam, że w rzeczywistości różnice mogą być nawet rzędu kilkuset razy:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12209378

Spożycie 123 mg hesperetyny zwiększyło jej stężenie we krwi do do 325 nmol/l, podczas gdy spożycie 29 mg naringeniny zwiększyło jej stężenie do 112 nmol/l. Dość podobne wyniki, weźmy hesperetynę. Jej masa molowa to ~300 gramów na mol. Mamy około 1000 nanogramów na litr, 1 mikrogram. Dążymy do stężeń w miligramach, więc trzeba niestety dodać trzy zera. Już mamy 123 gramy hesperetyny, które trzeba zjeść, by uzyskać stężenie 1 mg/l. Komórki nowotworowe ginęły przy 5 mg, mnożymy razy 5, pi razy drzwi 600… no tak, jeszcze musimy zamienić litry na mililitry. 600 KILOGRAMÓW, które trzeba zjeść, by uzyskać stężenie jak w badaniu w którym ginęły komórki nowotworowe.

Dobra, ale może lepsze wyniki da się uzyskać sprawdzając wzrost stężenia zaraz po spożyciu, weźmy badanie gdzie jest mniej liczenia i mniejsze ryzyko, że pomylę się o trzy zera:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22439822

100 mg hesperetyny w pokarmie o najlepszej biodostępności spowodowało krótkotrwały wzrost jej stężenia we krwi do wartości ~300 ng/ml. Tu mamy dużo prościej, bo podano wyniki w gramach na mililitr. Jedząc 1000 mg (1 gram), będziemy mieć 3000 ng/ml, czyli 3 mcg/ml. Dalej musimy to pomnożyć razy 1000, ale mamy „realniejsze” wartości jednego kilograma. Mam nadzieję, że to pozwala spojrzeć z odpowiedniej perspektywy na wyniki tych badań i zrozumieć, że aby mniszek faktycznie leczył – trzeba znaleźć substancję, która działa, po czym wyprodukować jej koncentrat, który być może będzie można stosować.

Przy okazji prosiłbym, żeby ktoś kto zna się na tym nieco lepiej ode mnie sprawdził te obliczenia. Wracamy do analizy badania:

Czy sprawdzano toksyczność dla normalnych komórek – owszem, przeżyły nienaruszone, nawet przy najwyższych stężeniach.

Czyli mamy coś, co – pod warunkiem, że uda się utrzymać tego stężenie w okolicy guza takie, jak w badaniu – wyrżnie w 48 godzin połowę jego komórek. W praktyce klinicznej wyszukuje się tę substancję, która zadziałała, podaje się choremu w postaci kroplówki, uzyskując bardzo wysokie stężenia – tak własnie wygląda chemioterapia. Na początek jednak przeprowadza się próby na zwierzętach.

Mamy też drugie badanie:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22647733

Tym razem sprawdzono prawdziwego mordercę – raka trzustki. chorobę mającą 100% śmiertelności. Tak, 100% – nigdy nikogo nie udało się jeszcze z niej wyleczyć jeśli zaczęła dawać objawy, w każdym razie nie z użyciem metod oficjalnych, te nieoficjalne nawet jak miały sukcesy, nigdzie nie zostały one opisane. W badaniu użyto stężeń od 0,5 mg/ml do 7,5 mg/ml. Nie dość, że komórki były zabijane, to na dodatek „zapamiętywały” sygnał do popełnienia samobójstwa, nawet po tym, jak ekstrakt z mniszka został usunięty. Tutaj podobnie, nie było żadnego negatywnego wpływu na zwykłe, zdrowe komórki. Tak, zgadza się – dużo ponad 90% komórek zostało zabitych przy najwyższym stężeniu, utrzymywanym przez kilka dni.

Czy oznacza to, że mamy „lek na raka”? Niekoniecznie. Jak pisałem, jest bardzo wiele niewiadomych. Czy uda się wprowadzić do organizmu taką ilość, nie zabijając go? Czy uda się utrzymać na tyle długo, by miało to jakiś efekt? Czy substancja aktywna dotrze do komórek nowotworowych?

W związku z tym absolutnie niedopuszczalne jest twierdzenie, że jedząc korzeń mniszka wyleczymy nowotwór. Ale równie niedopuszczalne jest mówienie, że takie coś na pewno nic nie da. Nie znamy farmakokinetyki jego substancji aktywnych, może się okazać, że są one koncentrowane w okolicach guzów, dając bardzo wysokie stężenia. Ale może też okazać się, że nawet jedząc 10 kg korzenia dziennie, nie uzyskamy nawet minimalnego stężenia niezbędnego do wywołania efektu. Może trzeba będzie poczekać, aż ktoś wyizoluje aktywną substancję, opracuje w formie wlewu, taki wlew z reguły zawiera też inne substancje – zwiększające wchłanianie właśnie przez guz, zmniejszające niszczenie ich przez wątrobę czy wydzielanie przez nerki.

Czasem takie badania przynoszą zaskakująco dobre efekty, tutaj na przykład ekstrakt z zielonej herbaty, spożywany przez myszy w pokarmie, okazał się skuteczniejszy od chemioterapii:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10942245

Dawki ekstraktu z zielonej herbaty stosowane w badaniach potrafiły być naprawdę bardzo duże, przez co ich stosowanie w domowej terapii byłoby dość trudne, ale tu jest badanie, w którym obecne w diecie w ilości 10% tanie jak barszcz mielone siemię lniane zmniejszyło tempo wzrostu czerniaka o 63%

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9500208

Było jednak bardzo wiele badań, w których coś, co bardzo obiecująco wyglądało pod mikroskopem, w ogóle nie radziło sobie w organizmie.

Podsumowując – tak, warto jeść korzeń mniszka, gdy jest się pacjentem onkologicznym, jako że jest relatywnie mało szkodliwy (a nawet zdrowy) i śmiesznie tani, ale trzeba pamiętać, że ma on duży wpływ na działanie chemioterapii, którego nie sposób tu opisać, jako że na każdy lek wpłynie to inaczej. Jakby kogoś interesowały szczegóły – zmniejszy się aktywność CYP1A2 oraz CYP2E, natomiast nie powinno wpłynąć na aktywność CYP2D oraz CYP3A, tak przynajmniej było u gryzoni. Prowadzący lekarz będzie wiedział, co to znaczy i czy wpłynie na te „normalne” leki, które stosuje.

Nie wolno jednak opierać się na nim jako na „cudownym leku”, bo szanse na to, że mniszek faktycznie zadziała gdy się go po prostu zje są bardzo niewielkie. Musiałby zostać spełnionych naprawdę bardzo dużo założeń, kto wie, może koncentruje się w guzach, może jest akumulowany przez komórki… jest jednak o wiele, wiele większe prawdopodobieństwo, że mniszek nic nie da, może w przyszłości, gdy zostaną opracowane bardzo mocne koncentraty do wlewów dożylnych… Są inne zioła, które przeszły z powodzeniem drugą fazę – faktycznie pomogły zwierzętom, gdy podano im je do zjedzenia. W dalszym ciągu może się okazać, że w organizmie człowieka zachowają się inaczej, ale tutaj prawdopodobieństwo, że coś dadzą, jest o niebo większe.

Nic nie jest ukrywane, nie ma żadnego „cudownego środka”, który można kupić w zielarskim czy zebrać na łące, komórki nowotworowe ginęły przy stężeniach nie do uzyskania drogą normalnej suplementacji – mowa tu o konieczności zjadania kilkuset kilogramów korzenia mniszka dziennie. Faktem jest, że powinno się go dokładnie przebadać, wyizolować to, co działa, wyprodukować na tej bazie leki.

Zazwyczaj nie tracę czasu na czytanie książek czy oglądanie filmów ludzi, którzy określają się jako „mądrzejsi od naukowców” – podawane przez nich rozwiązania są co prawda łatwiejsze w zrozumieniu i ciekawsze, niż nauka, ale jednocześnie prawie zawsze są stekiem bzdur. Nauka ma to do siebie, że jest trudną, długotrwałą pracą, wymagającą poświęcenia całych lat swojego życia, prawdziwe rzeczy rzadko kiedy są „szybkie, łatwe i przyjemne”. Są niestety popularne – łatwiej powiedzieć „szczepionki robią autyzm!”, niż poświęcić kilkanaście lat na studiowanie immunologii.

Dla tego filmu zrobiłem wyjątek, jako że link podesłała mi osoba którą znam na żywo, na dodatek to tylko niecałe 9 minut. Przyjrzyjmy się temu, co wygaduje Zięba i porównajmy to z tym, jaka jest prawda.

Na początek pozwolę sobie na przykład – jak łatwo można wpaść w pułapkę szarlatanów, którzy machają ludziom przed oczyma wynikami badań. Szarlatan mówi „Wiemy, że jeśli samochód ma 4 koła, to pojedzie z prędkością 100 kilometrów na godzinę” – tu następują linki do badań, gdzie faktycznie, czarno na białym stoi – badali to, samochody jadą 100 na godzinę na 4 kołach. „Logiczne jest więc, że jak będzie miał osiem kół, to pojedzie 200 na godzinę! Mechanicy to ukrywają! U mnie na stronce można kupić dodatkowe kółka, to prawda, mam na to badania!” (i tu kolejny link do badania, w którym samochód z 4 kołami jedzie 100 na godzinę).

Dokładnie tak samo jest z suplementami. Organizm ludzki, jeśli ma odpowiednią ilość powiedzmy witaminy C, będzie syntetyzował kolagen. Jeśli witaminy C zabraknie, przestanie go syntetyzować. Czy to oznacza, że zwiększenie jej ilości dwukrotnie sprawi, że nagle będzie syntetyzował dwa razy więcej? Jest to dokładnie tak samo logiczne, jak myślenie, że doczepienie dodatkowych kółek do samochodu zwiększy jego szybkość. Niestety, taką właśnie „logiką” posługują się samozwańczy eksperci internetowi.

A teraz wróćmy do samego filmu. Robiłem w czasie jego trwania notatki, wybierając kluczowe zwroty, które stanowią niejako „oś” rozumowania.

Pierwsze twierdzenie:

Oficjalne zapotrzebowanie na witaminę C to 90 mg, ale to wystarczy zaledwie na to, by powstrzymać szkorbut, prawdziwe zapotrzebowanie jest o wiele większe.

I tu mamy pierwsze kłamstwo. Szkorbut zostaje powstrzymany dawką 6,5-10 mg na dobę, rekomendowane spożycie jest 9-14 razy wyższe. Czy jest wystarczające – można się kłócić w nieskończoność, chodzi tu jedynie o pokazanie kłamstwa, albo może rażącej niewiedzy. Linki do badań można znaleźć chociażby w tym opracowaniu:

http://apps.who.int/iris/handle/10665/66962

Jedziemy dalej:

Zapotrzebowanie może być dużo większe, w zależności od sytuacji

Tutaj mamy ukryte przesłanie podprogowe – „musicie brać suplementy, ale nie wiemy, jak dużo”. Przyjrzyjmy się badaniu:

http://ebn.bmj.com/content/12/2/48.full

14 641 mężczyzn, średnia wieku 64 lata, dostawało przez przez średnio 8 lat witaminę C (500 mg) plus placebo, witaminę E (400 IU) plus placebo, mieszankę ich obydwu albo podwójne placebo. Sprawdzano, czy w jakikolwiek sposób wpłynie to na ryzyko śmieci z powodu choroby serca, wylewu albo po prostu czy przedłuży życie. Ani witamina C, ani E nie miały najmniejszego wpływu na długość życia, nie uratowały tez nikogo przed zawałem czy udarem.

Jest jeszcze metaanaliza:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4666862/

Tu z kolei okazało się, po badaniach pod kontrolą placebo na ponad 60 000 osobach, że witamina C nie ma żadnego wpływu na ryzyko raka.

„Nie wiemy, jakie jest zapotrzebowanie, ale na pewno dużo większe niż się zaleca, każdy powinien ją brać, a najlepiej to truskawki nią sypać zamiast nawoz.. zamiast cukrem” – to ja przepraszam, że tak zapytam, ale jakie to choroby pojawiają się, gdy nie kupi się od pana Zięby białego proszku? Skoro te niedobory mamy, to coś złego musi się z nami dziać, prawda? Rygorystyczne badania wykazały, że nie owe mityczne niedobory nie powodują raka, miażdżycy, nie skracają w żaden sposób życia, nie powodują osteoporozy, nie zwiększają ryzyka zachorowania na grypę czy przeziębienie. To co one w końcu robią? Co mi się stanie, jak nie dam Ziębie pieniędzy za biały proszek?

Po zabiegu operacyjnym poziom witaminy C spada do zera, pacjent jest na granicy szkorbutu

No niestety, panie Zięba, sprawdzono to dawno temu i nie jest to prawda. P zabiegach operacyjnych poziom witaminy C faktycznie spada, ale nie zmniejsza się jej bufor – czyli organizm w dalszym ciągu ma bardzo duże zapasy, zaś spadek poziomu we krwi jest wynikiem zmiany proporcji białych krwinek:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3767294

Są głosy, by witaminę C podawać, jako że może ona pomagać zwalczać stres oksydacyjny, ale żeby twierdzić, że pacjent jest na granicy szkorbutu? Litości. Takie coś może mieć miejsce w skrajnych przypadkach – gdy pacjent jest krytycznie chory, z ciężką infekcją pooperacyjną bądź z urazem wielonarządowym.

Przy zatruciu grzybami zapotrzebowanie na witaminę C drastycznie rośnie.

Nie. Faktycznie stosuje się ją w megadawkach dożylnie przy zatruciu muchomorem sromotnikowym, ale chodzi tu o zalanie organizmu wszystkim, co może w jakikolwiek sposób pomóc – wlewa się litry substancji która konkuruje z trucizną o dostęp do enzymów, przez co zapycha się szlak metaboliczny i trucizna nie dociera tam gdzie powinna, wlewa się substancję w ogóle wyłączającą ten enzym, a także wszystko, co tylko może w jakikolwiek sposób zmniejszyć uszkodzenia – witamina C gra tutaj swoją rolę, ale jest ona niewielka. Nie chodzi o to, że „nagle wzrosło zapotrzebowanie”, bo nie wzrosło. Walczy się o to, by przeżyło chociaż trochę komórek wątroby, a jeśli jest nawet cień szansy, że gigadawki witaminy C połączą się z wolnymi rodnikami zanim te zniszczą mitochondria komórki wątrobowej – próbuje się.

Posypywałbym jedzenie witaminą C

Oho, już wiemy, która korporacja farmaceutyczna wspiera Ziębę – dentyści! Szkliwo rozpuszcza się gdy pH spadnie poniżej 5,5, zaś witamina C ma pH 2,3. Pod tym linkiem można pooglądać zęby pana, który przez kilka lat przegryzał suplementy z witaminą C, czyli jego zęby miały z nią bezpośredni kontakt:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4137695/

Kolagen powinniśmy mieć z pożywienia

Nie, nie powinniśmy. To nie jest, tak, że żeby mieć zdrowy kolagen, trzeba jeść kolagen. Żeby mieć sprawne palce nie jemy palców, dla zdrowych włosów nie jemy włosów, nie gryziemy zębów żeby mieć zdrowe zęby. Kolagen faktycznie jest ważny i jego struktury w organizmie to coś, o co powinno się dbać, ale cały „trick” polega nie na tym, żeby go „jeść”, ale by pozwolić organizmowi na optymalną budowę.

I tu jest ten problem, o którym pisałem. Nauka jest trudna, spiski są proste. Spiskowiec powie „jedzcie kolagen” – i wszyscy zadowoleni, bo mają proste rozwiązanie problemu. Naukowiec zacznie wymieniać wszystkie warunki, które muszą być spełnione, by ten kolagen był prawidłowo budowany – w połowie listy przeciętny zjadacz chleba przestanie słuchać. Po co, co ten jajogłowy może wiedzieć, tu mi taki pan w internecie powiedział że wystarczy zjeść kurzą nogę.

No niestety, jak to mówią – mnie oszukasz, przyjaciela oszukasz, mamusię oszukasz ale życia nie oszukasz. Można zjeść wszystkie kurze nogi na świecie, a nasza struktura ani odrobinę się nie poprawi – bo organizm nie będzie mógł ich wykorzystać.

No ale przejdźmy do sedna:

Kolagen trzeba uzupełniać.

Właśnie. Trzeba czy nie? Nie ma prostej odpowiedzi na to pytanie, a skoro nie ma, jakim prawem rzuca się takie twierdzenia? Wszystko sprowadza się do pytania, czy mamy w diecie odpowiednią ilość glicyny, proliny i hydroksyproliny. Są to aminokwasy, z których organizm bez problemu zbuduje włókna kolagenowe – o ile ich potrzebuje. Ale czy ktokolwiek może mieć tego niedobory? Chyba tylko osoby z ciężką anoreksją. Są jeszcze przypadki schorzeń, w których produkcja w organizmie jest upośledzona. Wtedy „zalanie” go nadmiarem może mieć pozytywny efekt.

Nasz organizm bez przerwy buduje kolagen. Nie ma z tym żadnych problemów, od urodzenia jak widać wytworzyło praktycznie cały, z jakiego się składamy. Nic nie trzeba było uzupełnić, są ludzie którzy od urodzenia nie zjedli kawałka mięsa, czyli nigdy nie mieli kontaktu z kolagenem z zewnątrz – a ich ciała wytworzyły wszystko tak, jak trzeba.

To jest bardzo proste – zjadamy dowolny pokarm, który zawiera białko. Prawie na pewno będzie się w nim znajdować prolina i glicyna, a nawet jeśli jakimś cudem ich nie będzie – organizm potrafi je syntetyzować z innych. Następnie są one wbudowywane we włókna kolagenowe, razem z innymi aminokwasami. I to wszystko, cała tajemnica.

Innym problemem są specyficzne choroby, w których synteza włókien z proliny i glicyny nie idzie jak trzeba. Wtedy być może warto przyjmować je w postaci peptydów. Sprawia to, że organizm nieco łatwiej dostarczy je na miejsce, bo pomija się jeden z kilkunastu etapów budowy. Możliwe nawet, że uda się go „oszukać” i wymusić nadprodukcję, co może mieć pozytywne efekty – ale może też mieć nieprzyjemne. Tego nie wiemy, bo po prostu tego nie badaliśmy. Rzucanie twierdzeń „trzeba uzupełniać” jest mocno na wyrost, bo równie dobrze może się okazać, że kolagen dostarczany z zewnątrz zaburza naturalny proces jego tworzenia przez nasze ciało i po kilku latach od suplementacji będziemy mieli problemy.

Warto tu zaznaczyć, że nadmiar kolagenu w diecie (ponad 20 gramów dziennie) bardzo szybko doprowadzi do nieprzyjemnych objawów. Jest on białkiem „niepełnym” – nie zawiera wszystkich niezbędnych do życia aminokwasów, przez co prowadzi do niedoboru tych brakujących, zostają one wyparte przez nadmiar pozostałych. Między innymi zostanie zablokowane przyswajanie tryptofanu przez mózg, a także przyswajanie tryptofanu w diecie, co skończy się w najlepszym wypadku ciężką depresją, ale były przypadki śmiertelnych powikłań. Reklamując ludziom suplementację, warto wspomnieć o takim „drobnym” szczególe jak to, że nadmiar zabija. No, chyba że się o tym nie wie…

Wywar z kurzych łapek to najlepszy kolagen

Niezupełnie, najlepszym kolagenem jest rybi, jego spożycie najmocniej i najrówniej podniosło stężenie peptydów, przy czym nie ma to większego znaczenia – innych można po prostu jeść więcej:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17253720

Jak się zresztą okazuje, najzwyklejsza w świecie żelatyna całkiem dobrze się przyswaja, w formie peptydów:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25410396

Co o suplementacji mówią badania?

Grupa sportowców otrzymywała go przez 24 tygodnie, czyli prawie przez pół roku:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18416885

Jak na pół roku codziennego picia 10 gramów kolagenu o znacznie zwiększonej przyswajalności, efekty nie są oszałamiające. Owszem, była poprawa parametrów związanych z bólem, ale niewielka, a u niektórych osób było nawet pogorszenie. Mowa tu o młodych sportowcach, u których zarówno wykorzystanie dietetycznego kolagenu, jak i zapotrzebowanie na niego jest o wiele większe, niż u przeciętnej osoby, więc w tej grupie suplementy siłą rzeczy musiały dać znacznie lepsze efekty.

W tym badaniu również okazało się, że lekko poprawiły się parametry związane z bólem stawów, po półrocznej suplementacji:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19212858

Badania sugerują również poprawę uelastycznienia i jędrności skóry, nikomu oczywiście nie cofną się od tego zmarszczki, ale efekt optyczny może być widoczny.

Reasumując, wygląda na to, że suplementacja kolagenu przynosi bardzo niewielką poprawę. W praktyce, aby uzyskać zadowalające efekty, trzeba brać go nawet przez kilka lat. Nie wiadomo, czy nie powoduje skutków ubocznych. Dotychczas przeprowadzone badania sugerują, że raczej warto go brać, ale nie należy spodziewać się cudów

Jest tu jedno drobne „ale”. Kolagen (czy w ogóle żelatyna) zawiera glicynę. Jest ona aminokwasem, który bardzo mocno ułatwiał w badaniach zasypianie i poprawiał jakość snu, na dodatek był w nich stosowany w niemal identycznych dawkach, jakie otrzymywali pacjenci w suplementach kolagenu. To mogło wypaczyć wyniki – osoby, które lepiej śpią, mają znacznie lepszą regenerację. Możliwe, że identyczne wyniki jak suplementacja dałoby po prostu zwiększenie komfortu snu, że żelatyna jako taka w żaden sposób nie wpłynęła na zdrowie pacjentów, a pomogło im to, że lepiej po niej spali.

No dobra, a teraz coś, co nie pojawiło się w programie, a co przez połączenie  tematu wykładu, tytułu filmu i rzuconą uwagę dla każdego stało się „oczywiste” – co z witaminą C? Czy jej suplementacja w jakikolwiek sposób wpłynie na kolagen? Widzę, że Zięba bardzo duży nacisk kładzie na ten proszek, co prawda już w setkach badań udowodniono, że on nie działa – podawali go dożylnie chorym na raka bez żadnego efektu (tak, sprawdzono to, naprawdę), podawali przez całe lata ludziom pod kontrolą placebo, by sprawdzić, czy chroni przed ryzykiem powstania nowotworu, czy pomaga zapobiegać zawałowi serca – nic, zero. To po prostu bezwartościowy proszek. Ale może pomaga na kolagen? Przyjrzymy się:

Nie ma tu żadnych dostępnych badań, ale można pójść naokoło. Wiemy, że kolagen poprawia stan kości – przyspiesza regenerację po złamaniu, zapobiega w jakimś (niewielkim) stopniu osteoporozie. Gdyby witamina C faktycznie wspomagała syntezę kolagenu, jej podanie powinno przy złamaniach czy przy osteoporozie zadziałać tak, jak podanie tegoż kolagenu. Jeśli suplementacja nic nie da, będzie ona jak dodatkowe cztery koła doczepione do samochodu.

No cóż… nie miała ona żadnego wpływu na gęstość kości:

klik!

Nie miała też żadnego na regenerację po złamaniu:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25187584

Wnioski są odrobinę na wyrost, bo badania, w których kolagen opóźniał proces osteoporozy oraz ułatwiał zdrowienie po złamaniu przeprowadzono na zwierzętach, ale nic lepszego nie mamy. Zresztą, nawet jeśli te badania na zwierzętach nie przekładają się na ludzi, brak efektu witaminy C musi oznaczać jedną z dwóch rzeczy: albo nie wpływa ona na kolagen u człowieka, albo też kolagen nie wpływa na kości.

Na koniec coś, co mnie rozłożyło na łopatki – parówki to zdrowa żywność, bo bez chemii. Nie to co te wszystkie inne rzeczy, które mają te różne dziwne barwniki i konserwanty, na przykład E 300 (radzę wpisać w google, to bardzo niebezpieczna chemia!). Parówki to samo zdrowie jest. Taaaa, ja wiem, że ludziom to smakuje, że ludzie CHCĄ to słyszeć, że będą podążali za kimś, kto im będzie takie rzeczy mówił (dlatego Mercola mówił ludziom, że rzucanie palenia jest niezdrowe, często też słyszy się o nowym odkryciu cudownych właściwości piwa czy wina). Słyszałem, że Zięba poleca ludziom dietę, która w badaniach klinicznych po pół roku zapchała ludziom tętnice, wrzucając ich w stan przedzawałowy, w innych – kilka tysięcy (!) razy zwiększyła ryzyko kamieni nerkowych. I wmawia, że to najzdrowszy sposób odżywiania.

Jak ktoś tak mocno odkleił się od rzeczywistości, może faktycznie uwierzyć w to, że parówka jest „naturalna” i „zdrowa”. W praktyce jest to „jedzenie” najbardziej nafaszerowane chemią ze wszystkiego, co tylko znajduje się na półkach sklepowych, z reguły z najgorszych gatunków mięsa zwierząt, które były karmione najmniej wartościowym pokarmem, na dodatek pływa w tłuszczu nasyconym. Tak, wiem, są tacy którzy uważają, że „obalono mit” tłuszczu nasyconego. Ilość naukowców, którzy się z tym zgadzają jest mniej więcej zbliżona do odsetka zgadzającego się z tym, że Ziemia została stworzona parę tysięcy lat temu, a kości dinozaurów podrzucono, by testować naszą wiarę. A tu można na obrazkach pooglądać, jak wyglądały tętnice małp, które dostały do jedzenia tłuszcz nasycony:

http://atvb.ahajournals.org/content/15/12/2101.long

Podsumowując – straciłem 9 minut życia na słuchanie bredni, a potem parę godzin na pisanie o tych bredniach.

Trudny temat. Ciężko rozstrzygnąć, czy ten pierwiastek powinno się suplementować, czy raczej unikać. Oficjalna medycyna umywa ręce, nieoficjalna dzieli się na dwie grupy – jedna część chce w ogóle zdelegalizować miedź i wyrzucić ją z powszechnie stosowanych suplementów, druga – namawia, by każdy brał jej jak najwięcej. Można spotkać zarówno osoby, które uważają ją za główną przyczynę połowy chorób, jak i takie, które twierdzą, że to jej niedobór jest za to wszystko odpowiedzialny. Spróbuję w miarę racjonalnie i w zrównoważony sposób przedstawić wszystkie za i przeciw, ale chyba czytelnikowi pozostawię rozstrzygnięcie, kto ma rację.

Główną „zaletą” miedzi jest jej udział w procesie tworzenia dysmutazy ponadnadtlenkowej – pod tą skomplikowaną nazwą kryje się najsilniejszy antyoksydant, jakim dysponuje nasze ciało, wielokrotnie skuteczniejszy od witaminy C. Trwa spór o to, czy witamina C potrafi obniżać poziom miedzi – wiadomo, że wysokie dawki wywołują silny niedobór u zwierząt laboratoryjnych, jest niemal pewne, że identyczne zjawisko występuje u ludzi – wszystkie mechanizmy są takie same, nikt jednak nie prowadził badań nad megadawkami, z uwagi na dobro pacjentów. Umiarkowana suplementacja, w ilości 1500 mg na dobę po 2 miesiącach wywołała zmiany we krwi identyczne z tymi, jakie pojawiają się na początku niedoboru miedzi:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6837490

Miedź można znaleźć w stanie surowym w naturze – tak właśnie wygląda.

Suplementacja miedzią, w ilości 2 mg na dobę wywołała wyraźny wzrost aktywności dysmutazy, co oznacza, że najprawdopodobniej poziom w diecie był nie wystarczający, by zapewnić pełną ochronę organizmu:

http://www.fasebj.org/cgi/content/meeting_abstract/21/5/A723-c

Jest wiele sensacyjnych stronek, na których podaje się miedź jako cudowny lek przeciw tętniakom, wylewom i żylakom. Badania nie potwierdziły tych rewelacji, osoby które zmarły na tętniaka miały taki sam poziom miedzi, jak te które zmarły z innych powodów. Faktem jest natomiast, że w badaniach na zwierzętach miedź chroniła przed rozwojem miażdżycy:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10487484

Wiemy też, że osoby, które zmarły na zawał serca mają statystycznie niższy poziom miedzi, niż te które zmarły z innych przyczyn:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10721936

Wiadomo, że niedobór miedzi może wywołać osteoporozę, ale nie jest do końca pewne, jaki odsetek przypadków jest nim wywołany, a także czy suplementacja może zapobiec chorobie. W niewielkiej próbie klinicznej 3 mg miedzi dziennie spowodowały niemal całkowite zatrzymanie postępu choroby w stosunku do grupy placebo:

http://onlinelibrary.wiley.com/wol1/doi/10.1002/(SICI)1520-670X(1996)9:3%3C87::AID-JTRA1%3E3.0.CO;2-E/abstract

Nie ma żadnych wiarygodnych badań, które pozwoliłyby na ocenę związku miedzi z ryzykiem raka. Wiadomo, że poziom tego pierwiastka bardzo mocno rośnie we krwi u chorych, przez co są dziesiątki badań które pozornie wskazują na miedź jako na przyczynę choroby – w rzeczywistości jest odwrotnie, to choroba sprawia, że rośnie jej stężenie we krwi.

I to warto podkreślić – jeśli mamy tego pierwiastka zbyt dużo we krwi, to przyczyną najprawdopodobniej nie jest nadmiar w diecie, ale jakiś czynnik wywołujący zwiększenie stężenia ceruloplazminy – stan zapalny, stres czy rozchwianie poziomu hormonów.

W chorobach Parkinsona i Alzheimera miedź zdaje się grać dość ważną rolę, nie wiadomo jednak do końca, jaką. Obecnie dość mocno broni się zarówno teoria, że jej nadmiar może przyspieszać rozwój schorzeń, jak i ta, że taki efekt może mieć niedobór.

Oddzielnym problemem są nerwice. W schorzeniach tych poziom miedzi jest bardzo mocno podniesiony. Podejrzewa się, że może ona być jednym z mechanizmów – nawet jeśli za wzrost stężenia odpowiada coś innego (na przykład zwykły stres wywołaną tą właśnie nerwicą dokonaj tej sztuki), to jednak jej nadmiar we krwi może w jakiś sposób wpływać na mózg.

Często jest tak, że „medycyna alternatywna” zwalcza jakiś objaw, bo zajmujący się nią „znachor” jest zbyt głupi, żeby zrozumieć różnicę między przyczyną a skutkiem. W efekcie przypomina to szamańskie techniki pudrowania krost u chorego na ospę – można wyleczyć ospę, a wtedy przy okazji te krosty znikną, ale to nie zadziała w drugą stronę.

Taki właśnie mechanizm można zaobserwować u wielu „alternatywnych” zajmujących się tematyką miedzi – zauważyli oni, że osoby chore mają wyższy poziom, więc uznali, że to ona jest przyczyną. W rzeczywistości jest to zwykła reakcja organizmu na chorobę.

W przypadku nerwic może w tym być jednak ziarno prawdy, a może nawet więcej niż ziarno. Ciężko jednak rozstrzygać, czy faktycznie istnieje tu związek przyczynowo skutkowy. Wiadomo, że osoby cierpiące na nerwicę mają bardzo duże niedobory cynku, wiadomo też, że taki niedobór powoduje zwiększony poziom miedzi. Coś, co niektórzy uważają za „toksyczność” może być najzwyklejszym objawem niedoboru cynku. Osobiście dość długo zmagałem się z nerwicą, ona zresztą sprawiła, że zainteresowałem się medycyną. Do tej pory zdarza mi się, że miewam stany podwyższonego lęku, jednak nawet bardzo duże dawki miedzi w żaden sposób na to nie wpływały.

Nieco inaczej sprawa przedstawia się w schizofrenii. W tym schorzeniu nie tylko jest dużo wyższy poziom interesującego nas pierwiastka, ale też bardzo wyraźnie koreluje on z atakami. Tu również jest możliwość, że to po prostu kombinowany efekt niedoboru cynku, który bardzo często mają, a także zmiany poziomu hormonów, co może wywołać zwiększenie poziomu miedzi we krwi, niemniej hipoteza związku przyczynowo – skutkowego jest tu nieco mocniej uzasadniona.

Jak pisałem – ciężko rozstrzygnąć, czy powinno się stosować suplementy, czy nie. Jest tylko kilka solidnych badań, na których można się oprzeć. Żadna próba kliniczna nie wykazała negatywnych efektów. Jest jednak niemal pewne, że niektóre osoby są o wiele bardziej narażone na niedobór, przez co w ich przypadku stosowanie suplementacji jest dość mocno wskazane. Są to osoby, które stosują wysokie dawki cynku, witaminy C albo żelaza. Te trzy substancje powodują dość silne wypłukanie miedzi z organizmu, co może nieść ze sobą poważne konsekwencje.

Suplementy można kupić w aptece, są jednak dość drogie. Dla lubiących zabawy w małego chemika – można wykonać je samodzielnie. Należy wziąć 5 gramów pięciowodnego siarczanu miedzi i rozpuścić w litrze wody. Jeden mililitr takiego roztworu będzie zawierał 1,3 mg miedzi. Uwaga – miedź w nadmiarze jest bardzo silną trucizną, jeśli ktoś nie potrafi gramów od dekagramów odróżnić, niech się za to nie bierze. Zarówno apteczne suplementy, jak i „samoróbki” trzeba trzymać w miejscu niedostępnym dla dzieci. Siarczan miedzi jest ohydny w smaku i rozpuszczenie nawet 2 mililitrów w szklance wody sprawi, że jej wypicie będzie sporym wyzwaniem – radzę nie robić tego na pusty żołądek i nie pić całej szklanki od razu. Podobnie suplementy apteczne – lepiej nie brać ich na czczo.

Dawkowanie dla chętnych – 1 mg z suplementów powinien razem z tym, co mamy w diecie bez problemu zapewnić pełnię zdrowia, 3 mg wydają się dobrym rozwiązaniem przez pierwsze miesiące, jeśli podejrzewamy niedobór. Nie powinno się przekraczać 5 mg.

Jeśli ktoś ma niewyjaśnione objawy, zwłaszcza  wiążące się z wątrobą, powinien wcześniej upewnić się, że nie ma choroby Wilsona – rzadka genetyczna przypadłość, w której bardzo mocno rośnie poziom miedzi w organizmie. Zwykłe testy nie będą tu pomocne – poziom we krwi jest często nawet zaniżony, pomimo tego, że w wątrobie jest tysiące razy powyżej normy.

Główny problem z alternatywnymi metodami jest taki, że zazwyczaj zajmują się nimi ludzie, którzy w ogóle nie znają się na medycynie, ba – nawet na biologii. Ostatnio modne stało się powiedzenie „żyjemy w epoce postprawdy” – prawdą nie jest to, do czego doszli naukowcy przez dziesiątki lat analizy i kosztujących miliardy badań. Rację ma ten, kto zrobi lepszy wpis na fejsiku, blogasku, wrzuci film na jutuba. Prawdą jest ostatnio przeczytany post.

Żeby nie było – sam zajmuję się metodami alternatywnymi, owszem, jest całkiem sporo takich, które działają i zostało to udowodnione, ale z różnych powodów nie przedostają się do mainstreamu. Jest sporo takich, które mogłyby działać, bardzo wiele na to wskazuje, jednak ze zbliżonych powodów jak powyżej nikt tego nie sprawdza, nie prowadzi się badań. Niestety – na każdą taką działającą lub prawdopodobnie działającą metodę, przypada kilkaset czystej wody bredni.

Czasem jest tak, że metody faktycznie mogą działać, ale brak wiedzy medycznej zamienia coś, co jest dobrym pomysłem, w śmiertelną pomyłkę. Przykład dosłownie z wczoraj – dzwoni koleżanka, która złamała nogę, pyta czy mam witaminę K2,  bo w internecie przeczytała, że to wpływa dobrze na kości, pewnie pomoże się zrosnąć. Uświadomiłem jej, że mając nogę w gipsie, bierze leki przeciwzakrzepowe, których działanie zostanie przez witaminę K2 zneutralizowane – co prawda mechanizm ich działania nie do końca się pokrywa, jednak końskie dawki witamin z grupy K, jakie są w suplementach, mogą wpłynąć na krzepliwość, zwłaszcza gdy kończyna jest unieruchomiona. Konsekwencją może być zakrzepica, bardzo często kończąca się śmiercią.

Jedną z niebezpieczniejszych terapii „ery postprawdy” jest witamina C. Zazwyczaj sama w sobie nie jest groźna – chyba, że chory zrezygnuje ze skutecznego leczenia, by łykać bezużyteczny proszek. Tak, bezużyteczny – witaminę C sprawdzono na wszystkie sposoby, nie zapobiega miażdżycy, w żaden sposób nie wpływa na ryzyko raka, nie leczy nowotworów – tak, podawano ją w końskich dawkach dożylnie pod kontrolą placebo, nic nie dała: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3691494/

Co jednak, gdy ktoś uwierzy jakiejś książce czy filmikowi na youtube, na którym samozwańczy ekspert przekonuje, że nie da się jej przedawkować, że w żaden sposób nie może to zaszkodzić?

Jeden z odkrywców witaminy C, Albert Szent-Györgyi

Jak wiadomo każdemu, kto zajmuje się medycyną, witamina C powoduje zwiększone odkładanie się szczawianów wapnia w nerkach. Zazwyczaj nasilenie tego procesu jest niewielkie, do tego stopnia, że niektóre starsze badania, prowadzone krótko i z małymi dawkami nie wykazały żadnego wpływu – jednak takie, gdzie obserwowano prawie 50 000 pacjentów przez 11 lat pokazały, że suplementy witaminy C podwajają ryzyko pojawienia się kamieni nerkowych u mężczyzn: http://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/fullarticle/1568519

Prawdziwy problem pojawia się wtedy, gdy ktoś zacznie brać naprawdę duże dawki, rzędu kilku czy nawet kilkunastu gramów na dobę (są tacy, co biorą i kilkadziesiąt…). Jak ze wszystkimi niemal substancjami, toksyczność zaczyna drastycznie rosnąc wraz z przekroczeniem dawki, którą organizm potrafi zneutralizować – wypicie litra wody nikomu nie ma prawa zaszkodzić, wypicie dziesięciu zabije. Podobnie jest z witaminą C – przekroczenie dawek doprowadzi do lawinowego narastania procesów krystalizacji, co jest szczególnie groźne dla osób z predyspozycjami – uwarunkowaniami genetycznymi czy na przykład kogoś w podeszłym wieku.

Niedawno opisano przypadek, w którym starszy człowiek uwierzył filmom z youtube, a może jakiejś książce, i żeby poprawić swój stan zdrowia – kupił suplementy witaminy C. Wiadomo, że lekarze i naukowcy się nie znają, co on tam będzie ich słuchał, tu jest taka super ukryta terapia…

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18714631

Sytuacja przypomina nieco film noir. Po dwóch tygodniach choroby, objawiającej się otępieniem, brakiem pełnego kontaktu z rzeczywistością i ogólnymi bólami całego ciała, 72 latek zgłosił się do szpitala. Twierdził, że nie brał żadnych leków, nie zażywał też żadnych substancji nie będących lekami. Lekarz w czasie wywiadu zauważył, że pacjent coś kręci, więc zapytał wprost, czy na pewno nie brał on żadnych dziwnych leków czy suplementów – pacjent po prostu przestał odpowiadać na pytania. Było jednak jasne, że jest on w pełni władz umysłowych i świadomy swojego postępowania, chociaż nieco oszołomiony.

Wyniki krwi dały wstępną diagnozę ciężkiej niewydolności nerek. Pacjenta zapytano o zgodę na inwazyjne metody leczenia (taka zgoda jest wymagana), w tym na podłączenie do sztucznej nerki, intubację czy do zestawu podtrzymującego życie. Poinformowano go wtedy, że prawdopodobnie umrze, jeśli nie zgodzi się na tego typu zabiegi, a najprawdopodobniej również przeszczep nerki. Pacjent powiedział, że rozumie, ale w dalszym  ciągu odmawia terapii, nie życzy też sobie, by o jego stanie zawiadomiono rodzinę.

Stan pacjenta zaczął się pogarszać, wkrótce komunikacja stała się niemożliwa. Pojawił się pomysł, by mimo wszystko uratować mu życie, jako że jego wcześniejsza decyzja mogła być podjęta w stanie zmienionej świadomości. Wtedy jednak ze szpitalem skontaktowała się rodzina pacjenta, po zapoznaniu się z sytuacją potwierdzili, że pacjent wierzy tylko w medycynę alternatywną, uważa wszystkie oficjalne metody za oszustwo i gdy był w pełni władz umysłowych wielokrotnie wyrażał wolę, by nie leczyć go tymi oszukańczymi, oficjalnymi metodami. Zgodnie z prawem, jego wola została uszanowana. Wkrótce potem pacjent zmarł.

Przyczyna niewydolności nerek była wtedy nieznana – miała to rozstrzygnąć sekcja zwłok. Okazało się, że nerki były kompletnie zapchane kryształami szczawianu wapnia, zaś w domu pacjenta znaleziono stos opakowań po witaminie C. Rodzina potwierdziła, że był zwolennikiem suplementacji w dawkach kilkunastu gramów dziennie.

Nie jest to pierwszy przypadek niewydolności nerek, ale pierwszy, który zakończył się śmiercią pacjenta – zresztą na jego wyraźne życzenie. Takie historie można mnożyć:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23548555

Tu z nerkami pożegnała się pacjentka, którą namówiono na wlewy z witaminy C jako „skutecznej” terapii przeciw toczniowi układowemu.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23830537

Tutaj historia jest nieco inna – co prawda to nie witamina, ale również „alternatywna” terapia, tym razem sokami z roślin, które zawierają duże dawki szczawianów. Inwalidami zostało 36 osób.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3994472

W tym wypadku wina leżała po stronie lekarzy – wlew z 45 gramów witaminy C zabił pacjenta, całkowicie zapychając jego nerki szczawianami.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10936161

W tym wypadku pacjent, który zniszczył sobie nerki megadawkami witaminy C zgodził się na terapię i został uratowany.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26271145

Podobnie było w tym wypadku.

Dla znakomitej większości ludzi witamina C jest bezpieczna, nawet w bardzo dużych dawkach. Nasz układ pokarmowy reguluje przyswajalność, zaś nerki doskonale radzą sobie z nadmiarem. I wszystko pięknie wygląda, dopóki nie trafi się ktoś, kto ma genetycznie nieco inaczej ustawiony próg tolerancji w układzie pokarmowym, albo również genetycznie słabszą zdolność do radzenia sobie z nadmiarem na poziomie nerek. Albo po prostu osoba starsza czy osłabiona.

Naprawdę warto zachować odrobinę zdrowego rozsądku, patrzeć krytycznie na to, co się przeczyta na blogach, w książce czy zobaczy na youtube. Nie wszystko, co widzicie w internecie, jest prawdą. Jest sporo terapii alternatywnych, które faktycznie działają i są bezpieczne, wiemy to, bo dokładnie je przebadano.

Ah, kochane kolanka. Jeden z najbardziej wrażliwych  stawów w naszym ciele. Każdy chyba zna  kogoś, kto musiał zrezygnować ze sportu, bo mu „kolana wysiadły”. Co może być dużym zaskoczeniem – bardzo często problemy z nimi biorą się z tego, że coś jest rozregulowane w zupełnie innej części naszego ciała.

Na początku chciałem przestrzec, żeby nie brać sobie tego co tu przeczytacie aż tak bardzo do serca. Ból kolan ma bardzo wiele różnych przyczyn, sztuczka którą niżej opiszę koryguje tylko jedną z nich, bardzo częstą, ale nie jedyną. Czasem ludzie biorą za pewnik wszystko, co przeczytają w internecie, boli kolano? To NA PEWNO ta przyczyna! Idealna sytuacja to właściwa diagnoza, niestety, żyjemy w Polsce. Moja dziewczyna miała problem z kolanami, poszła do lekarza – diagnoza. Ale jako że ma znajomości i mogła to zrobić za darmo, poszła też do drugiego – hmmm, kompletnie inna diagnoza… trzeba rozstrzygnąć, który miał rację, poszła do trzeciego. Dał jeszcze inną diagnozę, kompletnie różną od dwóch poprzednich. Każdy zalecał inne leki, inne ćwiczenia. Jeszcze ciekawsza była sytuacja z biegaczem, opisującym swój problem na  forum dyskusyjnym. Miał on najbardziej banalną, najzwyklejszą kontuzję, jaka tylko istnieje, coś co ma co czwarty biegacz. Był z tych u czterech lekarzy, którzy zrobili wszystkie możliwe badania, łącznie z usg, dostał cztery różne diagnozy i cztery różne zalecenia, łącznie z operacją i wycinaniem różnych rzeczy w środku. Ani jedna z tych diagnoz nie była trafna, ba, nawet nie zbliżyła się do prawdy. Znajoma opisywała problemy swojej matki ze stawem biodrowym – czterech lekarzy, cztery różne diagnozy i cztery różne zalecenia.

Pozostaje chyba próbować leczyć się samemu „w ciemno”. Na szczęście, opisana tutaj metoda jest całkowicie bezpieczna, nawet jeśli nie pomoże, to nie zaszkodzi. Co najwyżej ktoś straci trochę czasu, a nie zdrowia.

W Polsce nie mamy popularnej nazwy na tego typu schorzenie – czasem stosuje się określenie „kolano biegacza”. Nie ma chyba sensu zagłębiać się w terminologię – jeśli boli kolano, może to być „patellofemoral pain”. w tym wypadku opisane tu ćwiczenia mogą pomóc. Jeśli to coś innego – przynajmniej nie zaszkodzą, bo nie używa się przy nich kolana.

Od dawna teoretyzowano, że ból kolana bierze się z zaburzenia pracy bioder. Brzmi trochę nieprawdopodobnie, ale jest jak najbardziej spójne i logiczne. Jeśli mięśnie skręcające nogę w biodrze są osłabione albo przykurczone, kolano jest prowadzone pod nieco innym kątem. W efekcie rzepka jest nieco mocniej „ciągnięta” z jednej strony, słabiej z drugiej – dosłownie wylatuje ona ze swojej koleiny, którą powinna chodzić. Podobnie krzywe stawianie stopy może niszczyć kręgosłup – w naszym ciele jest dużo tak zaskakujących powiązań.

U grupy biegaczek, cierpiących na bóle jednego kolana, zmierzono siłę poszczególnych mięśni:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17762354

Okazało się, że po stronie kontuzji, mięśnie odwodzące udo na zewnątrz oraz skręcające je były o wiele słabsze, niż po drugiej. Większość mięśni w biodrze była też o wiele słabsza, niż u zdrowych biegaczek.

W związku z tym, przeprowadzono próbę kliniczną, w której część osób z takimi problemami miała standardową terapię, polegającą na wzmacnianiu ud, zaś część – dodatkowo ćwiczenia korygujące pracę mięśni  odwodzących i skręcających udo na zewnątrz:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19052244/

Jak się okazało, ból zmniejszył się tylko w tej grupie, która dodatkowo wykonywała ćwiczenia bioder.

Kluczem jest tutaj jeden malutki mięsień – pośladkowy średni. Jego rola to głównie stabilizacja biodra, ale dzięki temu „pilnuje” on, by podczas biegania, wchodzenia po schodach, schodzenia, kucania, skakania – kolano było prowadzone prawidłowo. Jego wzmocnienie jest banalnie proste i przynajmniej w części wypadków sprawi, że ból kolana zniknie.

Jak w tej reklamie – „odkrył jeden niesamowity trick, fizjoterapeuci go nienawidzą”. W tym wypadku jest to bardzo bliskie prawdy, bo siłę pośladkowego średniego koryguje się jednym tylko ćwiczeniem. Bardzo ładnie pokazali je na stronie exrx.net, którą zresztą polecam wszystkim ćwiczącym:

http://www.exrx.net/WeightExercises/HipAbductor/WtLyingHipAbduction.html

Większość osób podczas wykonywania tego ćwiczenia robi jeden mały błąd. Jeśli stopa nogi, którą zamierzamy ćwiczyć, jest skierowana w górę, a udo jest z przodu biodra – przede wszystkim będzie pracował nieco inny mięsień. Żeby się przed tym ustrzec, najlepiej mieć obie nogi proste, a nie jak na tym przykładzie jedną zgiętą w kolanie, noga będąca na górze musi być nieco z tyłu – można to osiągnąć, kładąc się przy ścianie, plecami do niej, w odległości około 20 cm, a podczas ćwiczeń dotykać tej ściany piętą. Dodatkowo warto lekko obrócić stopę tak, by palce były skierowane bardziej w stronę ziemi. Bardzo dobrze pokazano to na tym filmie:

Po pewnym czasie, gdy wykonanie nie będzie sprawiać problemu, warto dorzucić trochę ciężarków – można użyć obciążeń sportowych zapinanych na rzepy, stosować kij z ciężarkiem na końcu, jak w linku z exrx, albo po prostu przywiązać coś ciężkiego do nogi.

Jak w każdym ćwiczeniu siłowym, tak i tutaj obowiązuje zasada – trenujemy co kilka dni (nie codziennie), ale za to bardzo intensywnie. W badaniach lepsze efekty dało wzmocnienie mięśnia wytrzymałościowe, więc trening powinien nieco różnić się od typowo siłowego – powinno się wykonywać 12 do 20 powtórzeń, z takim obciążeniem, żeby pod koniec ledwo mieć siłę na uniesienie tej nogi.

To ćwiczenie jest najważniejsze, ale nie jedyne. Dodatkowo można wzmocnić mięśnie przywodzące, niestety – bardzo ciężko zrobić to w domu. Można kupić przyrząd zwany „motylkiem” lub „agrafką” i próbować ściskać go udami, lecz obciążenie jakie on generuje jest zbyt słabe, by dać widoczne efekty.

Nieco trudnym w wykonaniu, ale dość skutecznym ćwiczeniem może być to:

http://www.exrx.net/WeightExercises/HipAdductors/WTLyingHipAdduction.html

Tu również warto stosować obciążenia, zwykłe machanie nogami nic nie da – żeby ten mięsień spełniał swoją rolę i stabilizował biodro, musi urosnąć, a żeby urosnąć – musi dźwigać dużo, dużo kilogramów. Również robi się to co kilka dni, nie codziennie.

Można też dorzucić do tych ćwiczeń takie coś, co powinno nieco wzmocnić drobne mięśnie skręcające nogę:

I to tyle. Regularne wykonywanie tego pierwszego ćwiczenia, a najlepiej jeszcze  dodatkowo dwóch pozostałych powinno sprawić, że w kilka miesięcy problemy z kolanami znikną. Dotyczy to oczywiście tylko tych osób, które mają ten konkretny problem – ale jest to bardzo duży odsetek. Ćwiczenia mają tę zaletę, że nawet jeśli nie pomogą, nie mają prawa zaszkodzić.

Postanowiłem napisać post o szczepieniach. To głupia decyzja, wiem. Grupa docelowa, która interesuje się zagadnieniem, dzieli się na dwa obozy – w jednym są ludzie bez żadnej praktycznie wiedzy, którzy są jednak przekonani o swojej wielkiej mądrości, uważający, że szczepionki to narzędzie depopulacji rządu światowego, robią autyzm i nie ma tu miejsca na żadną dyskusję. Drugi obóz, dla odmiany, nie ma praktycznie żadnej wiedzy, jest przekonany o swojej wielkiej mądrości i uważa, że wszystkie szczepionki bez wyjątku są dobre i nie ma tu miejsca na żadną dyskusję. Wyważony głos będzie – niestety – hejtowany przez obie strony. Ale chyba taki już mój los – zajmuję się alternatywą, ale krytykuję znakomitą większość alternatywnych podejść. Moi odbiorcy to bardzo nieliczna grupa osób, które chcą – i potrafią – rozważyć za i przeciw, zamiast od razu wybierać barykadę na której staną. Pamiętam, jak koleżanka podesłała mój artykuł o nowotworach swoim znajomym – były dwie reakcje, „co to za antynaukowy szarlatan” oraz „co to za sługus koncernów farmaceutycznych”.

Rozgadałem się, miało być o szczepionkach. O jednej – szczepieniu przeciw odrze. Wybrałem ją, jako że jest to jedna z najbardziej „opłacalnych” szczepionek, dla przykładu – szczepienie przeciw wietrznej ospie kosztuje 5 razy tyle, zaś ospa jest lekko licząc 10 razy mniej groźna.

Jestem leniwy, na dodatek nie mam za bardzo dostępu do narzędzi, pozwalających przeprowadzić obliczenia. Co więcej – nie mam tyle czasu, żeby to porządnie zrobić, w końcu to jest wpis na blogu, a nie praca doktorska. Oprę się na gotowej analizie, wyłapując jedynie co wyraźniejsze błędy, jeśli takowe będą:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11666109

W dużym skrócie, zanim zabiorę się za badanie – na czym polega taka kalkulacja? Czasem obliczenia są bardzo trudne, bo na ile można wycenić ludzkie życie? Dlatego można przyjąć prostą zależność – ile pieniędzy będzie kosztować ocalenie jednego ludzkiego życia. Dużo ciekawsze – i praktyczniejsze – będzie jednak policzenie kosztów finansowych, z jednej strony zaszczepienia całej populacji dzieci, z drugiej zaś – opieki nad tymi dziećmi, które zachorują gdyż nie dostaną szczepienia. Poniższe obliczenia są robione na podstawie danych z USA, gdzie ceny opieki medycznej są absurdalnie wysokie, ale też odpowiednio wysokie są ceny szczepień.

Odra. No dobrze, może nie Odra, ale też ładna rzeka. W końcu nikt nie chce oglądać zdjęć chorych dzieci, prawda?

KOSZT CHOROBY

Takie obliczenia są dość skomplikowane – koszt zaszczepienia to nie tylko sama szczepionka, ale też zatrudniony do tego personel, koszt dojazdu do placówki, czas poświęcony na to, by tam dojechać, ryzyko, że wyłapie się jakieś schorzenie w przychodni, reakcje poszczepienne i tak dalej.

Z kolei koszty epidemii to nie tylko koszty leków i opieki szpitalnej, ale też czas, jaki rodzice muszą poświęcić na opiekę nad chorym dzieckiem (a więc kilka dni urlopu), koszty, które do końca życia będą musiały ponosić te dzieci, które zostaną inwalidami, zmniejszone zdolności zarabiania przez inwalidów i tym podobne.

Przyjrzyjmy się kalkulacji kosztu przypadku odry bez komplikacji:

• 3 wizyty lekarskie
• 7 dni straconych przez rodziców

W przypadku konieczności położenia dziecka do szpitala, co przytrafia się w co piątym przypadku:

• 4 dni kosztów opieki szpitalnej
• 4 wizyty
• rodzice tracą 7 dni

W przypadku zapalenia mózgu, 1 przypadek na 1000

• 3 dodatkowe dni w szpitalu
• co 4 dziecko z tym powikłaniem ma trwałe uszkodzenie zdrowia
• co piąte z trwałym uszkodzeniem będzie upośledzone w stopniu lekkim, trzy na pięć w stopniu średnim, jedno na pięć – bardzo ciężkim
• koszty trwającej do końca życia terapii dzieci ze średnim upośledzeniem przekraczają 4 miliony dolarów, tych z ciężkim są o wiele niższe głównie dlatego, że średni czas życia takiego dziecka to 4 lata

Dodatkowo 1 dziecko na 300 umiera na skutek choroby.

Tutaj nieco się rozjeżdżamy. Celem przytoczonego badania było ustalenie, czy dodatkowe szczepionki będą opłacalne. Oznacza to, że naukowcy ci uwzględnili bardzo niską zachorowalność, uzyskaną dzięki zaszczepieniu ponad 80% dzieci, a obliczali korzyści z dodatkowych szczepień, pozwalających zwiększyć odporność do ponad 90% populacji.

W tym wpisie spróbuję skupić się na czymś innym. Wykorzystam wyniki, uzyskane przez naukowców, aby policzyć, jaki jest całkowity zysk lub strata programu szczepień przeciw odrze. Wykorzystam ten artykuł, zamiast innych skupiających się bezpośrednio na omawianym tutaj problemie głównie dlatego, że w cytowanym przeze mnie naukowcy doszli do wniosku, że nie opłaca się dodatkowo szczepić. Myślę, że przyjęcie za punkt wyjścia takiego artykułu sprawi, że przynajmniej część antyszczepionkowców doczyta do końca.

Można jednak wstępnie przyjąć, że średni koszt jednego przypadku odry to 2000 dolarów.

KOSZT SZCZEPIONKI

Mamy pierwszy problem – koszt szczepienia. Ile tak naprawdę kosztuje szczepionka w USA? Myślę, że bardzo dobrą kalkulację przeprowadzono tutaj:

https://academic.oup.com/jid/article/189/Supplement_1/S131/821190/An-Economic-Analysis-of-the-Current-Universal-2

Uwzględniono w niej 5$ kosztów dojazdu do szpitala, 15$ kosztów ponoszonych przez ten odsetek rodziców, którzy szczepią się prywatnie, koszt samego szczepienia, koszt 2 godzin które można wykorzystać do pracy. Uwzględniono nawet to, że dodatkowo szczepienia dostają ciężarne matki, u których nie wykryto odporności przeciw różyczce.

Pozostaje jeden problem – skutki uboczne. Mamy oczywiście szereg badań, które pokazują, ile i jakich jest powikłań. Ale artykuł powinni przeczytać również antyszczepionkowcy, oni uważają, że co trzecie zaszczepione dziecko umiera, a co drugie zamienia się w zombie. Faktem jest, że w badaniach oceniających skutki uboczne czegoś, co potem badający chce nam sprzedać, są przekłamania. Ale na jaką skalę?

Czy antyszczepionkowcy będą zadowoleni, gdy po pierwsze uwzględnię skutki uboczne dla potrójnego szczepienia (różyczka, świnka, odra), uwzględniając korzyści tylko jednego z nich, po drugie – pomnożę ich koszty dziesięciokrotnie? W praktyce oznacza to, że w moich obliczeniach założę dwadzieścia razy więcej kosztów skutków ubocznych, niż wychodzi w oficjalnych badaniach. Uwzględnię też koszt potrójnej szczepionki, analizując ją tylko dla jednej, co dodatkowo mocno wpłynie na jej niekorzyść.

Innymi słowy, przyjmując ekstremalnie niekorzystne dla szczepień założenia, roczny koszt szczepienia przeciw odrze w USA wynosi około 450 milionów dolarów.

SKUTECZNOŚĆ SZCZEPIEŃ

Koszt choroby. Chyba najważniejszy problem – ile byłoby przypadków odry, gdyby nie szczepionki? Co jest zastanawiające – na wszystkich rządowych stronkach wykres zachorowań jest obcięty w okolicach roku 1950. Proszczepionkowcy wykorzystują te wykresy, by pokazać, jak potężny impet miały szczepienia, wprowadzone około roku 1960.

Wejdźmy jednak na rządową stronkę, popatrzmy na ilość przypadków odry w roku 1920:

https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00056803.htm

Zachorowało wtedy prawie pół miliona osób, a 7575 zmarło. Bardzo ciężko dotrzeć do danych, nie chcę wklejać wykresów z blogasków czy lolstronek, ale chyba taki link każdego zadowoli:

https://www.cdc.gov/nchs/data/vsushistorical/mortstatbl_1910.pdf

Rok 1910, 6598 zgonów, w poprzednim roku 4860. Dla porównania, w latach przed wprowadzeniem szczepionki umierało średnio 450 osób rocznie. W bardzo dużym stopniu było to spowodowane lepszą opieką zdrowotną i lepszym stanem zdrowia dzieci (eliminacja problemu głodu), niemniej podawanie danych tylko od 1958 jest po prostu próbą zafałszowania.

Uff, znalazłem.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1530127/pdf/amjph00726-0040.pdf

Wygląda na to, że śmiertelność z powodu odry zaczęła dramatycznie spadać długo przed wprowadzeniem szczepień, ale sama ilość zachorowań – ani drgnęła. Czyli nie mają racji ani antyszczepionkowcy, twierdzący że szczepienia nic nie dały i pokazujący wykres zgonów ostro pikujący w dół długo przed wprowadzeniem szczepień, ani proszczepionkowcy, pokazujący wykres zachorowań, który był praktycznie niezmienny do momentu wprowadzenia szczepionki. Tym razem prawda leży pośrodku. Szczepionki były jedynym czynnikiem, który zmniejszył ilość zachorowań, ale miały o wiele mniejszy wpływ na zmniejszenie ilości zgonów – za to w ponad 95% odpowiadają inne rzeczy.

Oznacza to, że bez szczepień, ilość przypadków zachorowań byłaby podobna jak w 1960 – liczmy, że jednak byłby jakiś wpływ poprawy naturalnej odporności i higieny i byłoby to 20 przypadków na 10 000 mieszkańców, albo inaczej – 0,65 miliona zachorowań rocznie. Ilość zachorowań w obecnych czasach dzięki szczepieniom jest tak niewielka, że po prostu pomijalna. Innymi słowy, szczepienia zapobiegają około 650 000 zachorowań rocznie.

Daje to roczne oszczędności 650 000 * 2000, czyli 1 miliard 280 milionów.

OPŁACALNOŚĆ

Oznacza to, że nawet dla bardzo mocno przerysowanych kosztów (cena potrójnej szczepionki zamiast pojedynczej, dwadzieścia razy większa ilość odczynów poszczepiennych niż to się oficjalnie uznaje), płacąc 450 milionów dolarów, oszczędzamy 1 miliard 280 milionów, 3 razy tyle.

Przyjmując oficjalne dane koncernów farmaceutycznych, mamy koszt szczepień wynoszący około 200 milionów, zaś koszt odry – niemal 6 miliardów. Płacąc 200 milionów, oszczędzamy 6 miliardów.

Jest jeden bardzo duży problem w tym badaniu. Chodzi o ilość powikłań po odrze. Od dobrych 70 lat nie było epidemii w kraju, gdzie dzieci są dobrze odżywione, a opieka medyczna na niezłym poziomie. W roku 1960 w Nowym Jorku było średnio 7 przypadków śmierci na 10 000 zachorowań. W badaniu przyjęto 3 zgony na 10 000. Jest to dokładne odzwierciedlenie ilości zgonów w stosunku do ilości zachorowań, które miały miejsce w USA kilkanaście lat temu, więc na pozór można przyjąć, że jest on prawidłowy. Ale pozory często mylą. W USA chorują głównie dzieci mocno osłabione, u których szczepionka się nie przyjęła, albo które w ogóle jej nie dostały. Oznacza to, że dla „statystycznego” dziecka, ryzyko zgonu z powodu odry (a także – proporcjonalnie – ciężkich powikłań) może być znacznie niższe. Bardzo często przyjmuje się ryzyko zgonu 1 na 10 000, a to oznaczałoby, że korzyści finansowe z programu szczepień mogą zrównywać się z kosztami jego prowadzenia.

Podkreślam – chodzi wyłącznie o korzyści finansowe. Liczymy tylko pieniądze, które matka i system opieki zdrowotnej będą musiały wydać na śliniącego się, bełkoczącego człowieka (a tak wygląda jedna ofiara odry na kilka tysięcy), a nie uczucia tych ludzi. Liczymy tylko to, ile osoba która umrze mogłaby zarobić i wnieść do systemu, a nie to, że mogłaby się tym życiem cieszyć.

DODATKOWY KOSZT

Skoro przyznałem część racji antyszczepionkowcom, teraz pora na argument, który zadowoli zwolenników szczepień. Wirus odry ma jedną paskudną właściwość – miesza z układem odpornościowym gospodarza:

http://science.sciencemag.org/content/348/6235/694

W praktyce oznacza to, że jeśli dzieciak przechoruje odrę, straci na kilka lat zdolność do obrony przed innymi schorzeniami – będzie trochę jak chory na AIDS, albo ktoś po ciężkiej chemioterapii. W ten właśnie sposób wirus odry może się rozwijać – atakuje on układ obronny swojego „gospodarza”, gdyby nie to, zostałby błyskawicznie przez niego zniszczony. Niestety, efekty tego ataku wirusa ciągną się bardzo długo. Nie uwzględniono tego w żadnym opracowaniu, na które się tutaj powoływałem.

Co to oznacza dla naszego modelu? Obawiam się, że koszty wynikające z przechorowania odry należy co najmniej podwoić, a może i nawet potroić.

Przyjmując teraz model pesymistyczny – czyli koszty choroby w wyliczeniach oficjalnych (6 miliardów dolarów rocznie), oficjalny koszt szczepień (200 milionów dolarów), a także podwojenie kosztów schorzenia – mam zaoszczędzone 12 miliardów (i bardzo wiele korzyści nieprzeliczalnych – uratowane życia, dzieci które nie będą inwalidami albo półidiotami) za 0,2 miliarda. Zysk sześćdziesięciokrotny.

Przyjmując model najbardziej optymistyczny – dalej przy podwojeniu kosztów choroby, mamy zaoszczędzoną dwa razy większą sumę, niż wydaliśmy na szczepienia.

CZY NIE LEPIEJ…?

Na koniec coś, o czym wszyscy zapominają. W opiece zdrowotnej trzeba uwzględnić jeszcze jedną rzecz, zanim wydamy pieniądze na narodowy program. Czy przypadkiem nie można wydać tych pieniędzy na inny program, przez co nasze korzyści będą o wiele większe?

Jakie korzyści przyniósłby program uświadamiający potencjalne matki, w jaki sposób uchronić swoje przyszłe dziecko przed autyzmem? Świadomość społeczna jest w tym temacie niemal zerowa, a przecież od dawna wiadomo, jakie są czynniki ryzyka i jak ich unikać. Ilość przypadków autyzmu można zmniejszyć – lekko licząc – dziesięciokrotnie. Roczny koszt tej choroby w USA to ponad 250 miliardów (!) dolarów, 50 razy więcej niż oficjalne zyski z wyeliminowania odry. Czy przypadkiem rozdanie przyszłym matkom broszur informacyjnych nie powinno mieć pierwszeństwa?

A inne choroby? Bez większych problemów można uniknąć ponad 90% przypadków cukrzycy, koszt tej choroby w USA to również około 250 miliardów dolarów. Co z chorobami serca, co z narodowym programem promocji nie tylko zdrowego trybu życia, ale i uzupełniania niedoborów pokarmowych, takich jak witamina D3? Ile przypadków chorób serca wynika ze zwykłego niedoboru magnezu i można ich uniknąć? Co z 200 miliardami, jakie kosztuje USA depresja każdego roku? Ile kosztowałby narodowy program dodawania EPA do masła, tak jak dodaje się jod do soli? Co z programem dodawania do wody pitnej litu?

Mam nadzieję, że ten wpis pobudzi Was do przemyśleń, starałem się postawić więcej pytań, niż dałem odpowiedzi.

Zapraszam też do dyskusji – na fanpage, w komentarzach czy na forum. Możliwe, że gdzieś w obliczeniach zrobiłem jakiś poważny błąd, może nawet machnąłem się o jedno czy dwa zera, jak ktoś zauważy, proszę krzyczeć.

Ostatnio pojawił się niebezpieczny trend – wmawia się ludziom, że sól jest nieszkodliwa, zaleca picie osolonej wody na każdą możliwą przypadłość, udowadnia, że ci wszyscy naukowcy się mylą, bo (i tu pojawia się link do jakiegoś badania). Problem w tym, że jest to jedno, wyrwane z kontekstu badanie dotyczące określonej sytuacji, a ignoruje się tysiące badań w których uzyskano odwrotne rezultaty.

Tak, sól nie jest zdrowa. To co prawda substancja niezbędna do naszego życia, ale – jak zawsze – dawka różni truciznę od lekarstwa.

Sód i potas to dwa pierwiastki, które konkurują o miejsce w naszym organizmie. Uważa się, że powinniśmy spożywać nie więcej, niż 1500 mg sodu dziennie (2300 mg dla młodych, aktywnych fizycznie osób), a jednocześnie ponad 4700 mg potasu. Badania z USA pokazują, że przeciętny mieszkaniec zjada tam 3600 mg sodu, zaś potasu – 2600 mg. Dla osób, które z chemią są na bakier – sól kuchenna dostarcza do organizmu tylko sód, zaś potas jest obecny głównie w warzywach i owocach.

Tak też można pozyskiwać sól

Jakie mogą być tego efekty?

Podstawowe zagrożenie to, oczywiście, nadciśnienie. Od lat naukowcy spierają się, jaki wpływ na tę chorobę ma sód. W zależności od tego, jak są ułożone badania i kto je przeprowadza, albo prawie każdy przypadek jest zależny od tego pierwiastka, albo tylko niewielka część. Wbrew temu, co można gdzieniegdzie usłyszeć – nie ma zdecydowanej i jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. U części osób reakcja na sód w diecie jest błyskawiczna i bardzo silna, u innych – słaba, ale da się ją zaobserwować w niemal każdym wypadku. Dotychczasowe dane sugerują, że około połowie przypadków nadciśnienia można zapobiec po prostu nie soląc i nie jedząc tych pokarmów, które zawierają dużo sodu.

Nie jest prawdą, że sól szkodzi tylko osobom z pewnym typem nadciśnienia i tylko one powinny zmniejszyć jej ilość w diecie – to tak, jakby pisać, że palenie papierosów szkodzi tylko osobom z rakiem płuc. Nie każdy, kto będzie jadł sól zachoruje na nadciśnienie, ale cały problem w tym, że nikt nie wie, czy jest w tej „wrażliwej’ grupie – dowie się o tym dopiero wtedy, gdy sobie rozwali układ krążenia. Tak samo jak nie każdy kto pali papierosy zachoruje na raka płuc, nie każdy kto zachoruje na tego raka palił – ale bardzo duży procent osób które zachorowały, byłyby zdrowe, gdyby nigdy nie paliły. Identycznie jest z chorobami serca – wśród tych „zdrowych”, które teraz jedzą dużo soli, jakaś część zachoruje, a z nich około połowy byłaby zdrowa, gdyby wcześniej się opanowała i zmieniła dietę.

Dużo bardziej niepokojący jest potencjalny związek sodu i potasu z rakiem. To naprawdę zadziwiające, ale do tej pory nikt nie przeprowadził najprostszego z możliwych badań: nie porównał ryzyka rozwoju raka u szczurów, które dostają różne proporcje sodu do potasu w diecie. To tanie badanie, które może wykonać nawet student broniący pracy magisterskiej, a przesłanek by to zrobić jest naprawdę dużo – przyjrzyjmy się kilku z nich:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/labs/articles/9216787/

Według autorów, te substancje, które są znane ze zwiększania ryzyka rozwoju raka, zwiększają stężenie sodu w organizmie, zmniejszają potasu. Z kolei te, które są znane z działania ochronnego – mają odwrotny efekt. To samo dotyczy leków – te, które wśród skutków ubocznych mają zwiększenie ryzyka raka, zwiększają poziom sodu wewnątrz komórki, obniżają potasu. Leki chroniące przed nowotworami – odwrotnie. Ryzyko rozwoju choroby zwiększa się z wiekiem, podobnie jak stężenie sodu wewnątrz komórek. Te choroby, w których zwiększa się poziom potasu w organizmie (Parkinson, Addison) mają niższe ryzyko raka, a te, w których spada (otyłość, alkoholizm, stres) – rośnie.

„Niepokojące” to bardzo dobre słowo. Nie ma bezpośredniego dowodu, ale jest bardzo wiele wskazówek. Czemu nikt tego nie bada – nie wiem, zwłaszcza że na tego typu badania nie trzeba nawet pozwolenia, nie można więc zasłaniać się  tym że „spisek koncernów nie pozwala”.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3527413

Tu autorzy przyglądali się zależności proporcji sodu do potasu wewnątrz komórek w różnych krajach z tym, jakie jest w nich ryzyko zachorowania na raka – znowu dało się zaobserwować bardzo wyraźną zależność, przy czym te czynniki działały synergicznie – oznacza to, że (dane nieprawdziwe, mają tylko zobrazować czym jest synergia) jeśli wysoki sód zwiększa ryzyko o 2%, niski potas również zwiększa o 2%, w teorii obydwa naraz powinny zwiększyć o 4% – synergia sprawi jednak, że zwiększą o 10%.

Kolejna sprawa – stwardnienie rozsiane. Bardzo trudno rozstrzygnąć, czy wysokie stężenie sodu w mózgu u chorych jest przyczyną, czy też skutkiem choroby, ale badania nie pozostawiają wątpliwości – im więcej tego pierwiastka, tym szybciej i agresywniej przebiega schorzenie:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23801742

Osoby z chorobą Alzheimera miały dwukrotnie wyższy poziom sodu wewnątrz komórek – podobnie jak w poprzednim wypadku, tak i tutaj nie wiemy, czy to przyczyna, czy skutek choroby:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22820549

Podsumowując – w ciągu ostatnich stuleci ilość sodu w naszej diecie zwiększyła się około dwukrotnie, zaś potasu – dwukrotnie zmniejszyła, w stosunku do tego, co jedliśmy przez ostatnie setki tysięcy lat. Nie wiemy do końca, jaki to ma wpływ na przebieg różnych chorób – każda dieta, która eliminuje sód i dostarcza potas, jednocześnie zmienia proporcje setek różnych składników odżywczych. Wiemy na pewno, że co siódma śmierć jest wywołana nadciśnieniem, a połowy z nich nie byłoby, gdyby nie nadmiar sodu w diecie. Nie wiemy, jaki odsetek pozostałych chorób i śmierci ma z tym związek, ale jest uzasadnione podejrzenie, że bardzo duży.

Podsumowując, rada „jedzcie więcej soli” czy „pijcie osoloną wodę” ma mniej więcej tyle sensu, co „palcie więcej papierosów”. Są choroby, w których picie większej ilości wody potrafi być „cudownym lekiem”, na przykład migrena, ale dodawanie do niej soli ma tyle sensu, co modlenie się nad nią.

Jest też banalny sposób, który pozwala skorygować proporcje tych dwóch pierwiastków w diecie – tak zwana sól dietetyczna, która jest mieszanką chlorku sodu i chlorku potasu. Można ją kupić w każdym sklepie spożywczym.

Na koniec przestroga – zbyt wysoki poziom sodu jest groźny dla zdrowia, ale zbyt niski potrafi zabić błyskawicznie. Było bardzo wiele przypadków osób, które pożegnały się z tym światem, bo naczytały się w internecie o „cudownych terapiach” polegających na całkowitym obcięciu sodu z diety razem z zażywaniem środków moczopędnych, co ma dodatkowo wypłukać go z organizmu. Takie coś może naprawdę bardzo szybko zabić człowieka. Zmiana proporcji potasu i sodu ma sens, ale musi być przeprowadzana powoli i utrzymywana przez całe życie.

Grypy należy się bać. To nie jest zwykła, lekka choroba. Znakomita większość przypadków, gdy ktoś mówi „ja przechodziłem grypę bardzo lekko, to niegroźna choroba” jest tak naprawdę zwykłym przeziębieniem.

Choroba powoduje szereg bardzo groźnych powikłań – dla przykładu, w Stanach Zjednoczonych statystycznie umiera na nią i na powikłania ponad 40 000 osób rocznie! Jednym z groźniejszych jest niewydolność serca – mój znajomy, mężczyzna około czterdziestki ma przed sobą góra kilka lat życia – lekarze dziwią się, że do tej pory chodzi po Ziemi. Zlekceważył grypę i obecnie ma bardzo silną niewydolność serca.

Nigdy nie zapomnę, jak dwa razy w ciągu jednego roku ścięła mnie ta choroba. Poszedłem na trening karate, w pełni zdrowia. Pod koniec treningu czułem się trochę gorzej, ale co tam – pewnie się przemęczyłem. Przebrałem się w szatni… nie wiem, jak w ogóle doszedłem do domu, ale bo były najtrudniejsze dwa kilometry w moim życiu. Po przyjściu miałem tylko siłę położyć się do łóżka, przez następne kilka dni jedyne, co byłem w stanie zrobić to co jakiś czas, po godzinnym zbieraniu sił, zdjąć koszulkę i założyć suchą, która zresztą za chwilę była kompletnie mokra. Drugi raz mnie złapało, jak pojechałem na wykłady na studia do miasta oddalonego o ponad 100 kilometrów, na szczęście dopiero gdy wracałem. Jeszcze gdy czekałem na autobus czułem się dobrze, zjadłem pitę (jeszcze sprzedaje się pity?), wsiadłem do autobusu… nie mam pojęcia, jak ja z niego wysiadłem i doczłapałem do domu. Naprawdę, nie ma żadnego, nawet najmniejszego porównania z klasycznymi przeziębieniami. Człowiek jest zredukowany do leżenia i podstawowych odruchów.

To był okres, gdy bardzo mało dbałem o zdrowie. Nie miałem wtedy żadnego pojęcia o medycynie, zresztą nie przejmowałem się tym, beztroskie studenckie życie. Teraz ten wirus nie zrobiłby na mnie takiego wrażenia, ale na pewno na kilka dni byłbym wyłączony z życia.

W internecie są tysiące cudownych przepisów jak ustrzec się grypy, które z nich są prawdziwe, a które to zwykła ściema?

Zacznijmy od witaminy C, jako że jest to najpopularniejszy środek. Było bardzo, bardzo dużo prób klinicznych, w których testowano jej suplementację przy zapobieganiu infekcjom wirusowym, a także przy podawaniu dużych dawek gdy choroba już się pojawi. Żadna nie przyniosła pozytywnego rezultatu. Kwas askorbinowy nie działa, tak po prostu. A przepraszam, w jednym z badań okazało się, że ludzie wykonujący katorżniczo ciężką pracę (bodajże tacy co przebiegli maraton) mieli niższe ryzyko przeziębienia, gdy zażyli suplementy.

Czosnek owszem, działa. Ale jest tu pewien haczyk. Żeby uzyskać efekt zmniejszający ilość infekcji, trzeba go jeść naprawdę bardzo, bardzo dużo. W badaniach stosowano dawki, które mogą wręcz stanowić zagrożenie dla wątroby. Ząbek dziennie niewiele da, o ile w ogóle w jakikolwiek sposób wpłynie na zdrowie.

Ze szczepionkami jest ten problem, że ciężko wierzyć w badania – wiadomo, że jak utrafi się dokładnie w szczep, to szczepionka przyniesie efekt, ale jakie jest tego prawdopodobieństwo? Gdy mądrzy ludzie dokładnie przyjrzeli się dotychczasowym badaniom, okazało się, że nie jest z tym zbyt wesoło – dziwnym trafem te, które dały najlepsze rezultaty, były jednocześnie sponsorowane przez producenta, zaś te z nieco gorszymi – przez niezależne ośrodki badawcze. Te z lepszymi wynikami były też przepychane do wyżej „punktowanych” wydawnictw. Link do analizy:

http://www.bmj.com/content/338/bmj.b354

Nie można jednak histeryzować. Szczepionki działają, wątpliwości dotyczą jedynie tego, jak mocno. Także powikłanie poszczepienne – zespół Guillaina-Barrégo, chociaż groźny, dużo częściej występuje po grypie i szczepionka statystycznie znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania.

Bardzo, ale to bardzo skuteczne jest zwykłe dbanie o higienę. Żeby wirus nas zaraził, musi trafić do błon śluzowych. Bardzo często do zarażenia dochodzi, gdy po prostu poliżemy palec, albo coś zjemy brudnymi rękami. Wirus potrafi przeżyć nawet kilkanaście dni na banknocie. Mycie rąk i unikanie kichających ludzi jest jednym z najskuteczniejszych środków zapobiegawczych.

Jest sporo kontrowersji dotyczących witaminy D3. Osobiście uważam, że jej niski poziom jest jedną z przyczyn corocznych epidemii. Sporo badań to potwierdza, ale są też takie:

http://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/1367547

Po podaniu 200 000 jednostek witaminy D3, a potem 100 000 co miesiąc przez 18 miesięcy, nie stwierdzono żadnych istotnych różnic w częstotliwości zachorowań w stosunku do placebo.

W tym badaniu suplementy były bardzo skuteczne i zmniejszyły ilość zachorowań dwukrotnie

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20219962

Tu z kolei suplementacja nie miała wpływu na infekcje u małych dzieci:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27826955

Podobnie tutaj – duże dawki co 2 miesiące nie wywarły wpływu na przebieg astmy i na ilość infekcji

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25724847

Tu z kolei 10 000 IU tygodniowo zmniejszyło ilość infekcji

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4041358/

Tutaj z kolei suplementacja – uwaga uwaga – zwiększyła ryzyko infekcji górnych dróg oddechowych!

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26063508

Obawiam się, że można tak wymieniać w nieskończoność. Na koniec wrzucę jeszcze moje ulubione badanie:

http://bmjopen.bmj.com/content/bmjopen/2/6/e001663.full.pdf

Co w nim jest wyjątkowego – zmierzono tam ilość infekcji w poszczególnych etapach suplementacji. Okazało się, że co prawda ogólny wynik może nie był zachwycający (bodajże 25% zmniejszone ryzyko w stosunku do placebo), to jednak jeśli popatrzeć na ryzyko tylko w ostatnim etapie badania, gdy organizmy tych ludzi były już wysycone witaminą – efekt był dużo wyraźniejszy.

Niektórzy twierdzą, że trzeba stosować wyższe dawki witaminy D3. Nie zgadzam się z tym – po pierwsze, suplementacja w powyższych badaniach podniosła poziom do tego, jaki te osoby miały latem, więc siłą rzeczy ich odporność wynikająca z poziomu D3 też była taka, jak latem. To tyle, jeśli chodzi o teorię „latem nie mamy grypy, bo mamy wyższy poziom D3”.

Drugi powód jest znacznie ważniejszy. Zależność między poziomem witaminy D3 a redukcją ryzyka śmierci nie jest liniowa. Bardziej przypomina parabolę. Osoby z dużymi niedoborami mają mocno podniesione ryzyko, potem – wraz ze wzrostem jej poziomu we krwi – spada ono, aż do osiągnięcia granicy około 80 nmol/L, co odpowiada 32 ng/ml. Jeśli poziom przekroczył 50 ng/ml (120 nmol/L), ryzyko śmierci było już tak duże, jak dla osoby mającej poziom 10 ng/ml (25 nmol/L).

Podczas brania D3 wskazana jest równoczesna suplementacja magnezu, co pozwoli uniknąć skutków ubocznych oraz zwiększy przyswajalność samej witaminy. Sugerowałbym dawki podtrzymujące rzędu 2-3 tysiące jednostek dziennie, a jeśli ktoś do tej pory w ogóle jej nie brał – warto na początek uzupełnić ją większymi dawkami, nawet powyżej 10 000 dziennie.

Najciekawszym suplementem jest n-acetyl-cysteina. Jest to mój faworyt, jeśli chodzi o wszelkiego rodzaju choroby – pomagał w schorzeniach autoimmunologicznych, AIDS, zatruciach metalami ciężkimi, nowotworach…

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9230243

W tym badaniu udało się zmniejszyć ilość infekcji, które przechodzą w formę dającą objawy TRZYKROTNIE – osoby biorące 1200 mg n-acetyl-cysteiny dziennie co prawda równie często łapały wirusy, co potwierdzono badaniami laboratoryjnymi, ale trzy razy rzadziej ten wirus kładł je do łóżka.

Na koniec warto zareklamować cynk. Nie ma tu zbyt wiele badań, nikt nie testował jego skuteczności bezpośrednio przeciw grypie, wiadomo jednak, że:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11952542

80 pacjentów, którzy mieli ponad 15 całkowicie odpornych na jakiejkolwiek formy leczenie brodawek wirusowych każdy, otrzymało bardzo wysokie dawki siarczanu cynku (w zależności od wagi ciała do 600 mg dziennie, co odpowiada 136 mg czystego cynku), albo placebo. W grupie która otrzymała cynk, aż u 61% pacjentów po miesiącu wszystkie brodawki znikły, zaś po następnym już 87% z nich całkowicie wyzdrowiało. U 13% pacjentów nie było poprawy, ale też u nich poziom cynku we krwi nie podniósł się do takiego poziomu, jak u tych wyleczonych.

Warto zwrócić uwagę na jedno bardzo mocne ograniczenie tego badania – ci ludzie prawdopodobnie mieli bardzo duże niedobory. Nie wiadomo, jak suplementacja zadziałałaby na osoby z odpowiednim poziomem.

W Indiach, gdzie niedobory są powszechne, podano cynk niemowlętom:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25362008

2 tygodnie suplementacji nie zmniejszyły co prawda ogólnej ilości infekcji górnych dróg oddechowych, ale pozwoliły uzyskać dwukrotnie niższy odsetek ciężkich komplikacji płucnych.

Na koniec badanie najbliższe chyba temu, co nas interesuje:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19341987

Grupa zdrowych mężczyzn, poborowych armii USA otrzymywała przez 7 miesięcy 15 mg cynku dziennie, pod kontrolą placebo. Uzyskano co prawda subiektywną poprawę stanu zdrowia rekrutów (uważali, że czują się lepiej), ale według oceny lekarzy badających ich stan ilość zachorowań była identyczna.

Wygląda na to, że u osób mających niedobory cynk może być jedną ze skuteczniejszych terapii wspomagających odporność, niewiele jednak daje jeśli ktoś ma odpowiedni poziom. Niestety, podstawowe badanie krwi na stężenie cynku niewiele daje – nie odzwierciedla ono rzeczywistego poziomu w organizmie.

Podczas suplementacji może bardzo mocno spaść poziom miedzi. Warto co kilka dni brać 2-4 mg miedzi, by uniknąć tego zjawiska. Zdarza się też, że spada poziom ferrytyny, co powinny uwzględnić osoby z niedoborem żelaza.

Ciężko sugerować jakieś dawki – dla osoby z dużym niedoborem wskazane byłoby nawet ponad 100 mg dziennie przez parę miesięcy, aż jej organizm się w pełni wysyci, dla kogoś kto niedoboru nie ma – nawet małe dawki mogą być po prostu szkodliwe, bo jedyne co uzyskamy to spadek poziomu miedzi.

Czasem dostaję pytania, czemu piszę głównie o oszustwach i wytykam błędy innych, zamiast dawać pozytywne rozwiązania. Powód jest prosty – lekko licząc, ponad 95% „medycyny alternatywnej” to oszustwo, dlatego tak ważne jest ostrzeganie przed szarlatanami. Mam cichą nadzieję, że po wytłumaczeniu któryś raz z kolei w jaki sposób ludzie są oszukiwani – chociaż jedna osoba zastanowi się, widząc w internecie kolejną cudowną metodę diagnozującą i leczącą wszystkie choroby.

Udar mózgu to paskudna rzecz. Bardzo niewiele osób go przeżywa, a ci którym się uda – prawie nigdy nie wracają do pełni zdrowia. Jest też niezwykle częsty – co szósty człowiek w średnim wieku będzie miał udar, co dwudziesta osoba z tego powodu umiera. A najgorsze jest to, że nie ma dość jasnych przyczyn, a co za tym idzie – niezwykle ciężko o dobre techniki zapobiegania.

Słówko odnośnie nazewnictwa – prawidłowa nazwa to udar, zaś powszechnie zwykło się stosować termin „wylew”. Jest to nieco błędne, jako że wylew to nazwa zarezerwowana dla zdarzenia, w którym pęka naczynie krwionośne i krew dosłownie wylewa się do mózgu, powodując zniszczenia. Znakomita większość (do 90%) przypadków to zatkanie naczynia krwionośnego, przez co krew przestaje dopływać gdzie powinna i komórki mózgowe obumierają. W takim wypadku stosuje się też termin „zawał mózgu”. W tytule użyłem nieprawidłowego, ale popularnego terminu – dzięki temu więcej osób znajdzie artykuł w sieci.

Częstsze występowanie „zawałów” mózgu w stosunku do „wylewów” jest nieco mylące – co prawda „wylewy” są o wiele rzadsze, ale jednocześnie na tyle groźne, że odpowiadają za około 40% wszystkich zgonów.

Jako że mamy tu do czynienia z dwiema różnymi przypadłościami, będą też omówione różne metody zapobiegania. Na pierwszy ogień pójdzie klasyczny „wylew”.

Namnożyło się o nim trochę mitów. Najważniejszy to teoria „niedoboru miedzi”. Jeden z alternatywnych guru stwierdził, że tętniaki aorty są spowodowane niedoborem miedzi, bo jakiś jego znajomy opowiedział jego koledze, że jego wujek kiedyś nie dał miedzi swoim zwierzętom i poumierały one na tętniaki. Dowód ten jest na tyle mocny, że internet uwierzył w to bez żadnych zastrzeżeń. Co prawda silny niedobór miedzi może prowadzić do problemów z naczyniami krwionośnymi, ale jej poziom u ofiar tętniaka jest identyczny jak u osób zdrowych:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3995240

(muszę linki wklejać w ten sposób, gdy wcześniej były pod postacią klikalnego tekstu ludzie ich nie zauważali).

Nie oznacza to, że miedź (i inne pierwiastki) nie mogą mieć wpływu na ryzyko – po zbadaniu ich poziomu we krwi ofiar, okazało się, że mają niższy poziom miedzi, cynku, magnezu i manganu, za to podwyższony ołowiu, kadmu i żelaza. Nie wiadomo jednak, czy odzwierciedlało to wpływ tych pierwiastków na zdrowie, czy może dietę i tryb życia tych osób – bardziej zróżnicowana siłą rzeczy będzie bogatsza w pożyteczne rzeczy, zaś palacze będą mieć wyższe stężenie ołowiu i kadmu.

Trzeba się trochę bliżej przyjrzeć kilku czynnikom, gdyż z pozoru oczywiste wnioski mogą być mocno mylące.

Po pierwsze – wiadomo, że niski cholesterol jest czynnikiem ryzyka. Co więcej, stosowanie statyn również jest czynnikiem ryzyka, więc teoretycznie mniej prawdopodobna jest możliwość „może to efekt diety, która obniża cholesterol a przy okazji, z zupełnie innego powodu, zwiększa ryzyko wylewu”.

Po drugie, jednym z kluczowych podejrzanych jest insulinopodobny czynnik wzrostu 1 (IGF-I). Jest on niezbędny do prawidłowej pracy naczyń krwionośnych. Jego niski poziom wyraźnie łączy się z ryzykiem tej choroby, podobnie jak z wieloma innymi schorzeniami. Z drugiej strony, podejrzewa się go o promowanie rozwoju nowotworów…

Po trzecie – i tu mamy problem – zarówno dieta przeciwcholesterolowa, jak również stosowanie statyn obniża IGF-I.

Jak widać, z pozoru oczywiste rozwiązanie „podnośmy cholesterol!” może okazać się chybione. Możliwe, że trzeba po prostu zastosować dietę podnoszącą poziom IGF-I. Możliwe, że rozwiązanie leży jeszcze gdzie indziej – w jakimś jeszcze innym czynniku, który jest współzależny do wymienionych. Nie jest możliwe wywnioskowanie, jaka strategia jest właściwa.

Wiadomo, że stosowanie suplementów witaminy E zwiększa ryzyko, Tak, zwiększa – szamani przekonujący, że ta witamina ratuje życie kłamali.

http://www.bmj.com/content/341/bmj.c5702

Obecnie trwa próba kliniczna, w której 20 000 osób będzie brać przez 5 lat witaminę D3. Pozwoli to stwierdzić, czy suplementacja zapobiega zawałom, nowotworom i różnym typom udarów. Z dotychczasowych badań nie wynika, by miała ona jakikolwiek wpływ na ryzyko udaru, za wyjątkiem stosowania wysokich dawek, które zdają się bardzo mocno to ryzyko zwiększać.

Aktywność fizyczna zmniejszała ryzyko o niemal 40%, przy czym często w badaniach okazywało się, że nie miała ona wpływu gdy uwzględniło się inne czynniki (np osoba aktywna fizycznie jednocześnie nie paliła papierosów, co fałszowało wynik)

http://www.escardio.org/Journals/E-Journal-of-Cardiology-Practice/Volume-4/vol4no25-Title-Physical-Activity-Cuts-Stroke-Risk

Wiadomo, że stosowanie aspiryny znacznie zwiększa ryzyko wylewu (ale też zmniejsza ryzyko zawału oraz udaru wywołanego niedokrwieniem).

Najsilniejszym czynnikiem ryzyka jest nadciśnienie – chorzy mają 3,5 razy większe ryzyko wylewu, niż osoby z normalnym ciśnieniem krwi. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że wysokie ciśnienie ma swoje przyczyny, możliwe, że te przyczyny zwiększają ryzyko niejako „przy okazji”. Porównując częstotliwość wylewów u osób, które brały leki na nadciśnienie i u tych, które tego nie robiły widać, że co trzeciemu wylewowi można zapobiec po prostu biorąc tabletki.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10657416

Palenie papierosów zwiększa ryzyko niemal 2,5 razy.

Czasem można spotkać się z opinią, że niewielkie dawki alkoholu zapobiegają wylewom – jest to półprawda, delikatnie zmniejszają one ryzyko „zawałowego” typu udaru, podczas gdy dla „wylewowego” ryzyko rośnie liniowo.

Uważa się, że zwiększone spożycie magnezu i potasu znacznie obniża ryzyko, zaś soli – zwiększa. Nie ma tu jednak żelaznych dowodów w postaci badań z podwójną próbą, jak wiadomo – pokarmy zawierające dużo potasu, zawierają jednocześnie mnóstwo innych zdrowych substancji, zaś te zawierające sód – dużo szkodliwych. Niemniej szczury z nadciśnieniem, które otrzymały suplement potasu, umierały rzadziej – była to korzyść znacznie większa, niż można się było spodziewać po zmniejszeniu u nich ciśnienia krwi.

Wysoki poziom homocysteiny podwaja ryzyko wylewu, podobnie – ale w znacznie mniejszym stopniu – zwiększa je mutacja MTHFR

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12907815

Jak widać, nie ma tu prostych odpowiedzi „jedz ten suplement, będziesz zdrowy”. Niestety, medycyna tak nie działa, organizm ludzki jest zbyt skomplikowany.

W przypadku znacznie częstszego udaru „zawałowego” sprawa jest prostsza. Tutaj czynniki ryzyka są wyraźniejsze, o wiele łatwiej go uniknąć.

Wiadomo, że bardzo duży potencjał ochronny ma dieta – zarówno wegetariańska, jak i śródziemnomorska zmniejszały ryzyko o kilkadziesiąt procent

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3790565/

Nie wiadomo, jaki efekt miałaby dieta dra Ornisha – zmniejszała ona ryzyko zawału niemal do zera, a jako że mechanizm jest tu zbliżony, można podejrzewać, że i w tym wypadku odniosłaby ona sukces.

Duże znaczenie ma spożycie ryb – ocenia się, że każda porcja tygodniowo zmniejsza ryzyko o 2%

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16242601

Statyny zmniejszają ryzyko, podobnie jak niski poziom cholesterolu.

Ofiary udaru niedokrwiennego mają znacznie niższy poziom cynku, co sugeruje, że jego niedobór jest bardzo dużym czynnikiem ryzyka.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20852753

Możliwe jednak, że mechanizm jest tu nieco inny. Kobiety stosujące antykoncepcję mają znacznie większe ryzyko udaru. Tabletki antykoncepcyjne powodują spadek poziomu cynku. Może brak tego pierwiastka jest niebezpieczny, a może to tabletki są groźne z innego powodu, a niedobór cynku wykrywa się u ofiar niejako przy okazji?

Pozostałe czynniki ryzyka są zbliżone do pierwszego typu udaru – nadciśnienie czy palenie papierosów jest niebezpieczne, aktywność fizyczna i wysoki poziom IGF-I chroni, witamina C nie ma najmniejszego wpływu.

Podsumowanie, w kilku zdaniach – co trzeba robić, by zminimalizować ryzyko wylewu:

• stosować dietę zbliżoną do śródziemnomorskiej lub diety Ornisha
• suplementować omega 3 lub spożywać tłuste gatunki ryb
• stosować sposoby zwiększania IGF-I, które nie zwiększają ryzyka innych schorzeń – w praktyce oznacza to suplementację magnezu
• suplementować cynk (co dodatkowo podniesie poziom IGF-I), ale jednocześnie pamiętać o uzupełnianiu miedzi, która znika z organizmu gdy przesadzi się z cynkiem
• ruszać się, im więcej tym lepiej
• zamienić zwykłą sól na „dietetyczną”, z dodatkiem chlorku potasu
• w przypadku fatalnej diety – dodatkowo suplementować potas
• kontrolować ciśnienie krwi

Nie ma niestety cudownej „srebrnej kuli”, magicznego suplementu który zabezpiecza nas przed wylewem. Trzeba uwzględniać wszystkie czynniki i minimalizować każdy z nich oddzielnie, za każdym razem uzyskując kilkanaście do kilkudziesięciu procent niższe ryzyko.

Niedawno na moim forum pojawił się taki wpis:

U mnie wszystko w porządku. Po nerwicy nie ma śladu od bardzo dawna. Najbardziej pomogła aktywność fizyczna plus jacobson. Trwało to trochę dłużej, niż miesiąc, ale udało się.

Jeśli prowadzisz jakąś statystykę- możesz mnie dopisać do wyleczonych 🙂

Nie odwiedzałem forum, bo po prostu nie chciałem pamiętać o tej przykrej dolegliwości.

I zaraz pod nim

No właśnie Tomakin! To jest genialny pomysł!

Uważam, że powinieneś zrobić na forum dział, w którym zbierzesz posty wszystkich wyleczonych. Coś w stylu „Wyleczeni” itp.

Jako że jest to już któraś z kolei tego typu prośba, chyba warto napisać, czemu jestem przeciwny tego typu praktykom, a także dlaczego do wszelkich opisów „cudownego uzdrowienia” z for dyskusyjnych podchodzę jak do jeża.

Internetowe zbiorowiska chorych, typu fora internetowe czy grupy facebookowe są wylęgarnią najbardziej wyuzdanych koncepcji medycznych. Odpowiednio długo szukając, można znaleźć wszystko – dowody na cudowną moc leczniczą czarów, bioenergoterapii, homeopatii, przykładania rąk, a także w drugą stronę – na szkodliwość chemtrails czy szczepionek.

Swego czasu youtube przeżywało oblężenie pewnego specyficznego typu filmów – ludzie wyrzucali trzy szóstki na kostkach kilka tysięcy razy pod rząd, albo 10 razy pod rząd rzucali monetą, za każdym razem uzyskując orła. Wszystko otoczone nimbem tajemniczości, ma się rozumieć. Niektórzy uwierzyli, ci inteligentni od razu załapali o co chodzi – wystarczy po prostu nagrywać filmy kilkaset, albo nawet kilka tysięcy razy pod rząd, rachunek prawdopodobieństwa mówi, że za którymś razem uzyskamy ten upragniony „cudowny” wynik.

I to jest problem z grupami internetowymi. Są one bardzo często odpowiednikiem zbiorowości ludzi, którzy właśnie wyrzucili szóstkę na kostce trzy razy pod rząd. Niby nic niezwykłego, każdemu kto grał w kości się to przydarzyło, w końcu prawdopodobieństwo jest wysokie, coś około 1 do 200. Jeśli jednak zbierze się takie osoby w jednym miejscu, widzą one, że coś jest nie tak – oni WSZYSCY wyrzucili te trzy szóstki! Jako że ich grupa skupia wyłącznie ludzi, którzy właśnie mieli szczęście w rzutach, nie widzą tych dziesiątek tysięcy osób, które miały inny wynik.

Przyjrzyjmy się szczepionkom. Pomiędzy 12 a 18 miesiącem życia dzieciak otrzymuje 9 szczepień. Załóżmy, dla uproszczenia, że dostaje je w 3 falach. Daje to 3  fale w ciągu 213 dni, powiedzmy – jedno szczepienie co 70 dni.

Co nam mówi matematyka? Że co siedemdziesiąte dziecko, które pomiędzy 12 a 18 miesiącem życia zacznie dawać objawy autyzmu (wybrałem ten okres, gdyż wtedy właśnie bardzo często choroba się ujawnia), będzie te objawy mieć w ciągu 24 godzin od otrzymania szczepionki. Biorąc pod uwagę, że autyzm często ujawnia się po silnym stresie, jakim bez wątpienia jest wizyta w przychodni (nie sam zastrzyk), można śmiało założyć, że będzie to dotyczyć co trzydziestego dziecka.

Chyba jest już jasne, do czego dążę. Mamusia widzi u swojego dziecka, że w ciągu doby po szczepieniu zmieniło się jego zachowanie, wchodzi na forum dyskusyjne, tam widzi posty kolejnych takich mamuś, no tak, sprawa jasna. Z matematyką zawsze było u niej pod górkę, ona już WIE. Naukowcy, badania? Pf, ona ma post na forum gdzie opisano taki sam przypadek. I co z tego, że zgodnie z rachunkiem prawdopodobieństwa takich przypadków mamy w skali kraju tysiące? Matematyka jest dla idiotów!

Mamy więc z jednej strony dziesiątki tysięcy lekarzy i naukowców z całego świata, którzy przez dziesiątki lat zajmowali się zagadnieniem. Wszyscy oni niemal bez wyjątku twierdzą, że szczepionki ratują życie. Z drugiej strony mamy pana Janusza, z zawodu mechanika samochodowego, który twierdzi na swoim blogu, że to wszystko nieprawda, szczepionki nie chronią przed chorobami, a co więcej robią dzieciom autyzm w głowie. Komu zaufać, hmmm… dziesiątkom tysięcy ludzi z których każdy poświęcił zagadnieniu kilkanaście lat studiów, czy anonimowi z internetu który wiedzę czerpie z przeczytanego właśnie bloga?

Ten problem przewija się przez cały altmed. Z jednej strony mamy opinię tysięcy specjalistów, z drugiej – pani Grażynki, na stałe pracującej na kasie w Biedronce. I ludzie wolą uwierzyć pani Grażynce…

Przyjrzyjmy się kilku innym przypadkom.

Witamina C. Bardzo popularna ostatnio wśród wszelkiej maści oszustów i szarlatanów, którzy sprzedają ją jako pewną broń przeciw zawałom czy nowotworom. I znowu mamy po jednej stronie praktycznie wszystkich naukowców, po drugiej – jednego gościa bez wykształcenia medycznego. Ludzie wolą uwierzyć temu jednemu.

Pisałem o tej witamince wielokrotnie, ale chyba warto podkreślić – ona została bardzo dokładnie przebadana, w próbach klinicznych pod kontrolą placebo.

Słówko o tym, jak taka próba wygląda – lekarze dostają pastylki, powiedzmy czerwone i niebieskie. W czerwonych będzie witamina C, w niebieskich – przysłowiowa woda z kranu. Wybranej grupie pacjentów (którzy oczywiście dostają kasę za udział w badaniu) przepisują te tabletki, połowa dostaje czerwone, połowa niebieskie. Cały trick polega na tym, że ani lekarze, ani pacjenci nie wiedzą, co jest w jakiej tabletce. Po jakimś czasie – w tym wypadku po wielu latach – porównuje się stan zdrowia jednej i drugiej grupy. Unika się dzięki temu sytuacji, gdy ktoś wmawia sobie, że mu pomogło to, co bierze, albo takiej jak opisana wyżej, że zbiera się grupa osób którym poprawił się stan zdrowia akurat wtedy, gdy brali i powiązali to z tym, co brali.

Jak się okazuje, witamina C w najmniejszym nawet stopniu nie wpływa na ryzyko zawału serca:

http://www.mity.lekiznatury.net.pl/witamina_C.html

Co więcej, nie wpływa ona też na ryzyko zachorowania na raka – nie licząc jednej próby klinicznej, w której niemal ją podwoiła:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4666862/

Jednym z powikłań po boreliozie jest tak zwany zespół poboreliozowy. Paskudne, grypopodobne objawy, utrzymujące się przez wiele miesięcy, a czasem nawet kilka lat po zakończeniu leczenia. Grupa szarlatanów wpadła na pomysł – wmawiajmy ludziom, że to jest borelioza, że oni dalej chorują, sprzedawajmy im antybiotyki! I faktycznie, ludzie biorą te antybiotyki i czują się lepiej – po kilku miesiącach, a czasem po kilku latach. Wypisują potem po internetach, że lekarze to się nie znają, bo im dopiero rok antybiotyków pomógł.

Z pomocą przychodzi badanie pod kontrolą placebo – podawano osobom z zespołem poboreliozowym antybiotyki, przez wiele miesięcy, trick polegał na tym, że połowa z nich dostała wodę z kranu. Zrobiono w sumie cztery duże próby kliniczne. Jak się okazuje, „cudowne ozdrowienia” zdarzały się dokładnie tak samo często u tych, co dostawali końskie dawki antybiotyków jak i u tych, co brali placebo:

http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM200107123450202

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12821734

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17928580

Delikatna poprawa samopoczucia następowała tylko wtedy, gdy stosowano antybiotyki będące jednocześnie środkami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi i była dokładnie taka, jakiej należało się spodziewać. U ani jednego pacjenta nie znaleziono żywej bakterii w próbkach krwi i wymazach ze stawów, kilka osób znalazło się na granicy śmierci z powodu powikłań po lekach.

Z jednej strony mamy naukowców którzy zbadali w próbach klinicznych czy antybiotyki pomagają i uzyskali wynik jak wyżej, z drugiej – internetowych znawców krzyczących, że przecież oni brali i w końcu kiedyś przestało ich boleć. Ciśnie się na usta powiedzenie o katarze, który leczony trwa tylko tydzień, a nieleczony aż siedem dni.

Warto czasem zajrzeć na fora homeopatów. Tam aż roi się od „dowodów” skuteczności, które polegają na czymś podobnym – biorą te swoje tabletki na coś, co tak czy tak kiedyś musi minąć – i mija! Tadam, tabletka działa.

Ludzie panicznie boją się śmierci i starości. Łupanie w krzyżu znacznie łatwiej wyjaśnić jakąś tajemniczą chorobą, niż tym, że po prostu się sypiemy.

Dość prężnie jakiś czas temu działała sekta, która wszystkie tego typu objawy tłumaczyła zatruciem rtęcią z amalgamatów. Na podobnej zasadzie jak we wszystkich innych przypadkach, zbierali się na forach internetowych i poklepywali się nawzajem po plecach – „no, ja też mam osiem plomb i źle się czuję, to nie może być przypadek”.

http://ije.oxfordjournals.org/content/33/4/894.full

W powyższym badaniu sprawdzono stan zdrowia 20 000 osób, porównując go z liczbą plomb amalgamatowych. Oczywiście nie ma najmniejszego związku między tym, ile ktoś ma takich plomb w ustach a tym, jak się czuje.

W podobny sposób sprawdzono teorię boreliozy, czyli ile prawdy jest w opowieściach tych wszystkich osób, które po iluś latach od leczenia mają problemy ze zdrowiem.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11133377

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11345216

Osoby które dostały standardowe leczenie (2 do 3 tygodni doksycykliny) zostały po okresie od 10 do 20 lat od wyleczenia porównane z ludźmi w podobnym wieku, wiodącymi podobny tryb życia i mieszkających w tym samym regionie. Jak się okazuje, stan zdrowia był w zasadzie identyczny.

Podsumowując – wszelkie próby zebrania w internecie dowodów na skuteczność terapii, albo na szkodliwość czegoś, są z góry skazane na niepowodzenie. Mógłbym na forum zrobić listę wyleczonych, ale skąd niby pewność, że te osoby nie wyzdrowiałyby w tym czasie same z siebie, nawet jakby nic nie robiły?

Jest mnóstwo technik nie alternatywnych, ale mało popularnych, które pomagają w chorobach. Wiemy o tym dlatego, że zostały one przebadane. Wiemy, jak zapobiegać autyzmowi u dzieci – trzeba dbać o odpowiedni poziom witamin. kwasów tłuszczowych i pierwiastków w ciąży, a także unikać toksyn – dymu papierosowego czy pestycydów. Tyle, że to trudne – robić badania, brać tabletki, przestrzegać diety… łatwiej pokrzyczeć „szczepionki robio autyzm!!11”.

Wiemy, jak zapobiegać zawałom i nowotworom. W przypadku chorób serca są to metody o niemal stuprocentowej skuteczności, podobnie jest dla na przykład nowotworu prostaty. Ale to trudne, dieta która ratuje życie nie jest taka smaczna. Łatwiej uwierzyć w cudowną moc białego proszku kupionego od internetowego guru i dalej się obżerać. Najśmieszniejsze jest to, że ci sami ludzie którzy tak robią oskarżają innych o „wiarę w magiczne tabletki”.

Jest też sporo działających technik alternatywnych. Wiem, że opisane przeze mnie sposoby radzenia sobie z nerwicą zadziałają – bo zostały one sprawdzone w próbach klinicznych. Niektóre są stosowane przez lekarzy, inne – nie, zależy też na jakiego lekarza się trafi. Mógłbym tych wyleczonych z nerwicy wypisać w jednym poście na forum, pewnie byłoby to przekonujące – ale ja jestem idealistą. Wierzę, że można ludzi przekonać do tego, by nie wierzyli w takie posty. Że można ich nauczyć myślenia.